Lâm nghiệp là lĩnh vực giảm phát thải tốt nhất

Ngày 3/10, Cục Lâm nghiệp, Bộ NN-PTNT phối hợp với Hội Khoa học Kinh tế Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức Hội thảo "Carbon rừng - Tiềm năng tạo nguồn tài chính mới cho bảo vệ và phát triển rừng", với sự tài trợ của Tổ chức Forest Trends và UK PACT.

Hội thảo nhằm chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về thị trường carbon, chính sách quản lý tín chỉ carbon và phát triển thị trường carbon trong nước.

Đồng thời, tập trung thảo luận về thực trạng và tiềm năng của carbon rừng, xác định những cơ hội thuận lợi cũng như khó khăn, thách thức mà Việt Nam đang đối mặt trong việc phát triển thị trường carbon rừng. Từ đó, đề xuất các giải pháp và định hướng phát triển bền vững cho thị trường này.

Theo ông Hà Công Tuấn, nguyên Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế NN-PTNT, giai đoạn năm 2011-2018, với sự hỗ trợ của quốc tế, Việt Nam đã tính toán được tổng lượng giảm phát thải từ rừng đạt 56-57 triệu tấn mỗi năm.

Đây cũng chính là cơ sở để Việt Nam có ký kết Thỏa thuận chi trả giảm phát thải cho 6 tỉnh vùng Bắc Trung Bộ đầu tiên.

Ông Hà Công Tuấn nhận định, giảm phát thải từ rừng thời gian tới sẽ không còn nhiều. Bởi, trồng rừng hiện nay chủ yếu là trồng lại diện tích rừng sản xuất đã khai thác. Trong khi giai đoạn trước, diện tích rừng trồng hàng năm chủ yếu là rừng trồng mới.

Như vậy, dư địa tăng hấp thụ chủ yếu là tăng chất lượng rừng. Nhưng để nâng cao chất lượng rừng, đặc biệt là rừng tự nhiên sẽ phải mất hàng chục năm.

Theo ông Hà Công Tuấn, trong khi chờ đến năm 2028, Việt Nam hình thành thị trường carbon chính thức thì nhà nước cần có bước đi linh hoạt để định hình thị trường vào năm 2028.

Ông Hà Công Tuấn đề nghị Bộ NN-PTNT cùng các bộ, ngành kiến nghị Thủ tướng Chính phủ tiếp tục duy trì thị trường giao dịch tự nguyện trên cơ sở hợp tác quốc tế, trong hợp tác khung về biến đổi khí hậu. Coi đây là hoạt động thí điểm để năm 2028 vận hành thị trường giao dịch carbon.

Ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp cho biết, lâm nghiệp hiện là lĩnh vực duy nhất có khả năng phát thải ròng âm. Thành công này nhờ các chính sách về phát triển lâm nghiệp của Chính phủ như việc đóng cửa rừng tự nhiên, trồng rừng, bảo vệ, phát triển rừng và sự hỗ trợ của quốc tế trong lâm nghiệp.

Việt Nam hiện đang triển khai duy nhất một Chương trình chuyển nhượng kết quả giảm phát thải/tín chỉ carbon rừng thông qua Thỏa thuận chi trả giảm phát thải cho 6 tỉnh vùng Bắc Trung Bộ với Ngân hàng Thế giới.

Kết quả là đã chuyển nhượng thành công 10,3 triệu tấn CO2 và tiếp nhận 51,5 triệu USD trong giai đoạn 2018-2019.

Hiện nay, Bộ NN-PTNT đang hoàn thiện hồ sơ để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét đàm phán, ký kết Thỏa thuận mua bán giảm phát thải cho 11 tỉnh vùng Tây Nguyên và Nam Trung Bộ với Tổ chức Tăng cường Tài chính Lâm nghiệp (Emergent).

Theo ông Tô Xuân Phúc, Giám đốc điều hành Chương trình Chính sách, Thương mại và Tài chính Lâm nghiệp, Tổ chức Forest Trends, hiện có thị trường carbon tự nguyện và bắt buộc.

Với thị trường tự nguyện, các tổ chức và cá nhân có thể mua tín chỉ để giảm phát thải, thông thường để phục vụ mục tiêu net-zero.

Với thị trường bắt buộc, tín chỉ được mua bán để minh chứng cho việc tuân thủ với các chương trình hệ thống giao dịch phát thải và thuế carbon.Với thị trường tự nguyện, cơ chế giá được xác định bởi động lực cung-cầu.

Giá biến động lớn phụ thuộc vào loại hình dự án/chương trình và giá chung khoảng 5 USD/tấn. Với thị trường bắt buộc, cung và cầu xác định bởi các quy định về giảm phát thải.

Nếu quy định cho phép mức phát thải được phép cao (doanh nghiệp được phát thải nhiều) sẽ dẫn đến giá carbon thấp và ngược lại và mức giá cũng tùy thị trường, khoảng vài chục USD/tấn.

Ông Tô Xuân Phúc cũng cho biết, hệ thống giao dịch phát thải carbon (ETS) lớn hiện không cho phép việc mua tín chỉ quốc tế. Một số quốc gia như Hàn Quốc hoặc Singapore cho phép một lượng nhỏ tín chỉ quốc tế được giao dịch trong hệ thống.

Một số quốc gia khác cho phép tín chỉ carbon lâm nghiệp nội địa được sử dụng để hoàn thành nghĩa vụ giảm phát thải nội địa. Trong khi đó, thị trường carbon tự nguyện có xu hướng giảm cả về lượng và giá trị, nhất là với các dự án lâm nghiệp.

Việt Nam là thành viên của Công ước Khung Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (UNFCCC) và Thỏa thuận Paris, đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc giảm phát thải khí nhà kính.

Đặc biệt, tại COP26, Việt Nam đã cam kết đưa phát thải ròng về "0" vào năm 2050. Cam kết này mở ra những cơ hội mới cho ngành lâm nghiệp trong việc thiết lập và vận hành cơ chế tài chính nhằm huy động nguồn lực quốc tế và trong nước, thông qua việc phát triển thị trường và thúc đẩy trao đổi tín chỉ carbon rừng.

Theo các chuyên gia, thị trường carbon rừng có tiềm năng mang lại nguồn thu lớn cho lâm nghiệp, giúp đầu tư vào bảo vệ rừng, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương, đồng thời bảo vệ và nâng cao chất lượng môi trường.

Trong khi, các nguồn lực tài chính cho hoạt động lâm nghiệp hiện vẫn còn nhiều khó khăn và thiếu ổn định, chỉ đáp ứng được một phần nhỏ nhu cầu thực tế của ngành.

Để thúc đẩy phát triển thị trường và triển khai thương mại tín chỉ carbon rừng, ông Trần Quang Bảo cho biết, thời gian tới, Cục Lâm nghiệp rà soát, cập nhật đóng góp do quốc gia tự quyết định lĩnh vực lâm nghiệp; đồng thời nghiên cứu tiềm năng và phân bổ hạn ngạch giảm phát thải và hấp thụ carbon từ rừng cho các địa phương.

Cục xây dựng tiêu chuẩn carbon rừng Việt Nam, phương pháp luận tính toán kết quả giảm phát thải và hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định lượng giảm phát thải/tăng hấp thụ carbon của rừng; hướng dẫn xây dựng và triển khai thí điểm một số dự án tiềm năng. Hoàn thiện thể chế chính sách về chuyển nhượng và quản lý tài chính nguồn thu từ tín chỉ carbon rừng.

Đỗ Hương