Lễ Trừ tịch trong hoàng cung triều Nguyễn

Sau lễ ông Táo ngày 23 tháng Chạp, trong hoàng cung triều Nguyễn không khí tết thật sự bắt đầu. Để chào đón năm mới, rất nhiều các nghi lễ thành kính, tôn nghiêm mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc được triều đình tổ chức bài bản, trong đó có lễ Trừ tịch.

Lễ Trừ tịch cử hành vào giờ Tý (23 giờ đến 1 giờ), khoảnh khắc bao hàm trong nó một giờ của năm cũ và một giờ của năm mới. Mộc bản sách "Đại Nam thực lục" chính biên đệ nhất kỷ, quyển 25, mặt khắc 15 cho biết ngay từ thời Gia Long vào năm Giáp Tý (1804), vua đã ra định lệ tế ở các miếu và các từ đường. Ở Thái miếu, các lễ Trừ tịch, Nguyên đán, Đoan dương, hưởng tế, kỵ lạp, sóc vọng, mỗi năm chi tiền 4.600 quan.

Ở Nguyên miếu, Nguyên đán chi tiền 43 quan, các lễ Đoan dương, tế Chạp, Trừ tịch đều chi tiền 34 quan. Nghi chú tiết Trừ tịch cùng tiết Nguyên đán cũng được Bộ Lễ đưa ra cụ thể và được sai chép làm lệ. Theo đó lễ Trừ tịch, vua đến nhà Thái miếu làm lễ, các quan văn võ từ ngũ phẩm trở lên bồi tế. Ở miếu Triệu tổ và miếu Hoàng khảo, đều sai quan làm lễ Trừ tịch. Đêm ấy các quan văn võ từ tứ phẩm trở lên túc trực ở hai bên công thự tả hữu; các lễ quan chia nhau túc trực ở các miếu, nhạc công hát thờ.

Đến thời vua Minh Mạng, ngoài những nghi lễ đã được định từ trước đó, vua còn lệnh cho nổ mỗi khắc 20 tiếng ống lệnh tại sân điện Thái Hòa, suốt đêm đủ 1.000 tiếng. Các cửa Tả Túc, Hữu túc của cung thành, các cửa Tả đoan, Hữu đoan của hoàng thành, các cửa Thể Nguyên, Quảng Đức, Chính Nam, Chính Đông, Chính Tây, Chính Bắc, Đông Nam, Tây Nam, Đông Bắc, Tây Bắc của kinh thành và thủy quan cầu Thanh Long, đều sai mở rộng để tỏ rằng vệ Kim ngô không cấm.

Năm 1846, vào đêm Trừ tịch, trong không khí tết đến xuân về, vua Thiệu Trị làm tiệc mừng ban ơn. Các tù phạm bị đày ở trong quân, bị tội đồ làm nô, bị tội khổ sai, hiện đang phải giam ở Kinh là 115 người, nên hội đồng các quan ở Kinh, hiểu thị rõ ràng, tha cho về thăm nhà, hạn cho 15 ngày lại phải đến.

Với một vài những ghi chép từ tài liệu Mộc bản, chúng ta có thể thấy các vị Hoàng đế triều Nguyễn thực sự coi trọng lễ Trừ tịch đúng như ý nghĩa đêm Giao thừa mong muốn xoá bỏ những điều không may của năm cũ, hy vọng một năm mới sẽ tốt đẹp, may mắn, đất nước bình yên, dân ấm no hạnh phúc.

Mai Duyên (nguồn: luutru.gov.vn)