Báo chí góp phần quan trọng trong việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn và hiệu quả

STNN - Công tác truyền thông, tuyên truyền của các cơ quan báo chí đã đóng góp quan trọng vào thành tựu chung của ngành Nông nghiệp khi đã kịp thời phổ biến tiến bộ kỹ thuật; đồng thời, báo chí cũng đã tích cực lan tỏa tri thức, kỹ năng có thể giúp nông dân tiếp cận cách thức sản xuất, kinh doanh có hiệu quả.

• Công bố phát hành chuỗi video hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả
• Nghiên cứu xây dựng hệ thống đệm sinh học xử lý hóa chất bảo vệ thực vật tại vùng canh tác nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội

Thực trạng sử dụng thuốc BVTV hiện nay

Ngày 08/12/2023, tại TP.HCM, báo Kinh tế và Đô thị cùng Hiệp hội Nhà sản xuất sản phẩm thân thiện môi trường Việt Nam đã tổ chức Tọa đàm “An toàn thực phẩm trong sản xuất nông nghiệp qua góc nhìn báo chí và truyền thông”. Theo đó, toạ đàm nhằm tăng cường công tác tuyên truyền và phổ biến rộng rãi để giúp người dân hiểu đúng, dùng đúng các loại thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), thuốc thú y và các chất phụ gia theo quy định của ngành nông nghiệp, ngành y tế và các khuyến cáo của nhà sản xuất..., từ đó đem lại hiệu quả cao trong sản xuất nông nghiệp và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng cũng như xuất khẩu.

Phát biểu khai mạc toạ đàm, ông Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế và Đô thị cho biết, thời gian qua, để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dùng cũng như các yêu cầu khắt khe tại các thị trường lớn trên thế giới về nhập khẩu các mặt hàng nông sản của Việt Nam, người nông dân và các doanh nghiệp nông nghiệp đang ngày càng quan tâm đến vấn đề an toàn thực phẩm trong sản xuất nông nghiệp.

Tuy nhiên, bên cạnh nỗ lực sản xuất xanh, sản xuất an toàn của ngành nông nghiệp thì tình trạng lạm dụng thuốc BVTV, phân bón vô cơ, các chất bảo quản, chất kích thích tăng trưởng… trong sản xuất nông nghiệp, mà cụ thể là trồng trọt và chăn nuôi vẫn diễn ra. Không ít những trường hợp hàng hóa nông sản xuất khẩu bị trả về do chứa dư lượng thuốc BVTV, chất kích thích... gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng. Điều này cũng dẫn đến nguy cơ mất an toàn thực phẩm, gây ô nhiễm môi trường, thoái hóa đất, nhất là tình trạng kháng thuốc của sinh vật gây hại.

Thực tế cho thấy, thuốc BVTV, chất bảo quản thực phẩm… vốn dĩ có vai trò rất lớn trong phát triển sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, sử dụng sai cách, thiếu hiểu biết hoặc cố tình vi phạm để nhằm thu lợi bất chính đã khiến các sản phẩm này bị hiểu sai, hiểu nhầm về công dụng.

“Với sự tham gia của các cơ quan quản lý, cơ quan truyền thông, các chuyên gia, các doanh nghiệp uy tín trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp trong buổi tọa đàm hôm nay, chúng tôi mong muốn đưa ra một góc nhìn về bức tranh an toàn thực phẩm trong sản xuất nông nghiệp hiện nay, những khó khăn, vướng mắc trong triển khai và các giải pháp để phát triển sản xuất nông nghiệp một cách bền vững, đáp ứng các yêu cầu về an toàn thực phẩm và các tiêu chí của thị trường nhập khẩu quốc tế" - ông Nguyễn Thành Lợi nhấn mạnh.

Trong khuôn khổ toạ đàm, ông Lê Văn Thiệt – Phó Cục trưởng Cục BVTV (Bộ NN&PTNT) đánh giá, thuốc BVTV có vai trò rất lớn trong sản xuất nông nghiệp. Theo ước tính của tổ chức FAO, tổn thất mùa màng do các loài sinh vật hại cây trồng gây ra trên toàn thế giới hiện nay là khoảng 40%. Như vậy, việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đã giúp nông dân giảm thiệt hại do sinh vật hại gây ra khoảng 35-42% (Cai, 2008). Đồng thời, trên thế giới và ở Việt Nam, thuốc BVTV vẫn được sử dụng như là một trong những biện pháp để phòng trừ sinh vật gây hại cây trồng trong nông nghiệp và đạt hiệu quả kinh tế nhất.

Bên cạnh đó, ông Lê Văn Thiệt cũng chia sẻ thêm: “Hiện nay, công tác quản lý nhà nước về thuốc BVTV luôn được kiểm soát chặt chẽ ở tất cả các khâu, ngay từ khâu đầu tiên về đăng ký thuốc BVTV như cấp giấy phép khảo nghiệm, thực hiện khảo nghiệm, đánh giá đề xuất đưa vào Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam, kiểm tra chất lượng trong quá trình nhập khẩu, sản xuất, buôn bán, sử dụng và thu gom bao gói thuốc BVTV sau sử dụng. Các hành vi vi phạm về chất lượng hàng hóa khi lưu thông đều được xử lý theo quy định”.

Tầm quan trọng của báo chí đối với việc sử dụng thuốc BVTV

Ông Nguyễn Văn Sơn - Chủ tịch Hội doanh nghiệp sản xuất & kinh doanh thuốc BVTV (VIPA) khẳng định, thuốc BVTV là một trong các loại sản phẩm được đánh giá an toàn nghiêm ngặt nhất trên thế giới. Theo đó, thời gian nghiên cứu cho một thuốc mới kéo dài, chi phí nghiên cứu rất tốn kém. Hiện nay, để một thuốc BVTV mới, từ khi nghiên cứu đến khi giới thiệu ra thị trường, các công ty phát triển phải mất hơn 11 năm nghiên cứu với chi phí khoảng 283 triệu đô la Mỹ.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận, thuốc BVTV là một trong những yếu tố gây mất ổn định môi trường. Nguyên nhân là vì, khi nhận thấy ưu điểm của thuốc BVTV, người nông dân từ thăm dò sử dụng, đến ỷ lại, lạm dụng, dùng sai kỹ thuật, bỏ qua mọi biện pháp BVTV khác. Họ tin, thuốc có thể giải quyết mọi vấn đề về BVTV. Do lạm dụng, thiếu kiểm soát, dùng sai kỹ thuật, nhiều  mặt tiêu cực của thuốc BVTV đã bộc lộ như: gây ô nhiễm nguồn nước và đất; để lại dư lượng trên nông sản, gây độc cho người và nhiều loài động vật máu nóng; gây mất sự cân bằng trong tự nhiên, làm suy giảm tính đa dạng của sinh quần, gây xuất hiện các loài sinh vật gây hại mới, tạo ra các sinh vật gây hại chống thuốc, gây đảo lộn các mối quan hệ phong phú giữa các loài sinh vật trong hệ sinh thái, gây bùng phát và tái phát dịch hại, dẫn đến hiệu lực phòng trừ của thuốc BVTV bị giảm sút hoặc mất hẳn.

Ở Việt Nam, thuốc BVTV vẫn đang bị coi là "tội đồ", nguyên nhân gây ra mọi hậu quả xấu trong nông nghiệp. Một số người đã thổi phồng quá đáng những hậu quả xấu do thuốc BVTV gây ra. Dư lượng thuốc BVTV trên nông sản như con “ngáo ộp”, là nguyên nhân gây mọi bệnh nan y (đặc biệt là bệnh ung thư); gây tâm lý sợ hãi thuốc BVTV. Họ gán cho thuốc BVTV những tội mà chúng không có. Nguy hiểm hơn, vẫn tồn tại xu thế bài xích thuốc BVTV, đặc biệt là thuốc BVTV hóa học. Để hạn chế thuốc BVTV hóa học, người ta định thay thế hoàn toàn bằng thuốc BVTV sinh học. Nhưng thuốc BVTV sinh học vẫn có hạn chế, dùng không thể thay thế hoàn toàn thuốc hóa học.

Để nông nghiệp phát triển bền vững, thay vì tranh luận “nên hay không nên” dùng thuốc BVTV hóa học, thì cần nhận thức đúng “nên dùng thuốc BVTV thế nào để phát huy cao nhất hiệu quả kinh tế và kỹ thuật và đảm bảo an toàn tuyệt đối cho con người, vật nuôi và môi trường”. Cần phải nhấn mạnh rằng, trước khi một thuốc BVTV mới được lưu hành, các nhà sản xuất phải vượt qua được hàng loạt những đánh giá rất nghiêm ngặt về hiệu quả tác động, độ an toàn về thực phẩm và sức khoẻ con người, với môi trường. Hiện nay, hầu hết các loại thuốc BVTV quá độc cho con người và môi sinh đã bị cấm và loại khỏi danh mục thuốc BVTV được sử dụng ở Việt Nam.

Tuy nhiên, làm thế nào để hỗ trợ nông dân, doanh nghiệp phát triển sản xuất nông nghiệp hiệu quả hơn thông qua việc sử dụng thuốc BVTV, thì phải trông chờ vào công tác tuyên truyền.

Đặc biệt, trong những năm qua, công tác truyền thông, tuyên truyền của các cơ quan truyền thông như báo, đài phát thanh và truyền hình từ Trung ương đến địa phương đã đóng góp quan trọng vào thành tựu chung của ngành Nông nghiệp khi đã kịp thời phổ biến tiến bộ kỹ thuật, bám sát, phản ánh nhanh chóng những mô hình sử dụng thuốc BVTV, những loại thuốc BVTV hóa học thế hệ mới và thuốc BVTV sinh học cho các cấp quản lý và bà con nông dân và cộng đồng.

Báo chí đã tích cực lan tỏa tri thức, kỹ năng có thể giúp nông dân tiếp cận cách thức sản xuất, kinh doanh có hiệu quả.  Cụ thể, trên thị trường đã có nhiều sản phẩm tiên tiến, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất như:  thiết bị bay không người lái chuyên dụng để phun thuốc bảo vệ thực vật, các thuốc BVTV hóa học thế hệ mới và thuốc BVTV sinh học.

Tuy nhiên, hiện nay sự phát triển mạnh mẽ của các mạng xã hội như Facebook, YouTube, Twitter…và các tin giả “được” lan truyền nhanh và rộng trên các nền tảng này, tạo hệ lụy không nhỏ đến xã hội, người sản xuất. Đơn cử như thông tin thất thiệt về: nhãn (Hưng Yên) tẩm lưu huỳnh để giữ cho mẫu mã đẹp, tươi lâu; hay như tin xoài (Đồng Tháp) được ủ thuốc trong các túi giấy lạ; rau cần Khai Thái (Hà Nội) được người dân phun thuốc tăng trưởng… Thời gian qua, còn có một vài thông tin chưa chính xác, không đủ chứng cứ khoa học về tác dụng thuốc BVTV gây nên bệnh ung thư cho người, các thông tin này đã gây hoang mang lo sợ cho cộng đồng và gây thiệt hại cho hoạt động sản xuất của doanh nghiệp thuốc BVTV và người nông dân…

“Giữa “cơn bão” thông tin thật – giả lẫn lộn, vai trò tuyên truyền của các báo đài là vô cùng quan trọng. Qua đó, định hình thông tin khỏi nhiễu loạn, giúp nông dân và người tiêu dùng có cái nhìn chính xác về vai trò của của thuốc BVTV trong sản xuất nông nghiệp” , ông Nguyễn Văn Sơn nhấn mạnh.

Anh Đức