Đâu là ngành nghề “hot”? Ngành nghề nào sẽ biến mất trong tương lai?

STNN – Lựa chọn ngành nghề nào để có tương lai sau này mà phù hợp với bản thân mình đang là nỗi băn khoăn đối với các em học sinh lớp 12 cũng như phụ huynh. Về vấn đề này, Tạp chí Sinh thái nông nghiệp có cuộc phỏng vấn ông Ngô Minh Tuấn – người sáng lập Trường Huấn luyện Doanh nhân CEO Việt Nam Global.

• Đẩy mạnh công tác xuất khẩu lao động để tạo việc làm, giảm nghèo bền vững
• Nghệ An: Tư vấn hướng nghiệp, giải quyết việc làm cho hơn 300 lao động

PV: Rất nhiều em học sinh băn khoăn về việc học nghề hay học đại học. Sự khác biệt giữa hai lĩnh vực này như thế nào, thưa ông?

Ông Ngô Minh Tuấn: Học nghề là học để sau này đi làm một việc cụ thể, như đi sửa xe máy, sửa ti vi… Còn học đại học là học phương pháp luận để giải quyết một vấn đề, có tính hàn lâm. Ví dụ, người sửa điện thoại thuần túy là sửa mang tính hiện tượng, còn người học đại học thì có phương pháp luận để kiến tạo.

Như vậy, học nghề thì có tính ứng dụng ngay, dành cho những người muốn tốn ít tiền nhưng ngay lập tức kiếm tiền được ngay, sống được ngay bằng nghề. Nhưng, học đại học sẽ gặp phải câu chuyện có khi ra trường không làm được việc ngay, đưa vào viện nghiên cứu không ai nhận… Điều này thường dẫn tới tình trạng học đại học dễ bị thất nghiệp còn học nghề thì dễ được xã hội cần ngay. Vì thế cho nên, học nghề sẽ là con đường rất tốt, bản chất cũng đi đúng lộ trình là phải có hiện tượng va đập, va chạm với nghề rồi sau đó mới lên được nấc đánh giá, tổng hợp và tìm ra quy luật (gọi là phương pháp luận) bấy giờ mới lên đại học.

Bởi vậy, các quốc gia văn minh họ thường phân luồng ngay từ sớm, tạo điều kiện cho trẻ thông qua học nghề rồi học liên thông lên (trừ trường hợp được vào thẳng đại học).

PV: Một số thí sinh lo lắng có một số ngành học hết “hot”, thậm chí sẽ biến mất trong tương lai. Ông có thể chia sẻ về điều này? Thí sinh có thể lựa chọn ngành nghề nào mà để trong 5-10 năm tới, khi ra trường vẫn luôn phát triển?

Ông Ngô Minh Tuấn: Về căn bản, những nghề sơ khai khi hoạt động có tính lặp đi lặp lại, không mang tính ứng dụng của cảm xúc con người thì sau này robot sẽ làm hết. Ví dụ như lĩnh vực: Ngân hàng, bán hàng, chạy quảng cáo, cung cấp dữ liệu… gần như mang tính lặp đi lặp lại, thậm chí kế toán thì hệ thống máy móc, phần mềm làm hết, con người chỉ nhập số liệu vào.

Tư duy con người có các nấc thang: Nấc số 1 là nấc kiến tạo, ví dụ như kiến tạo ra máy tính, ra cái nhà, cái quạt… (mang tính kiến tạo mới thì robot không làm được). Sau nấc số 1, đến nấc số 2 vận hành thì sau này robot vận hành được hết.

Vấn đề là chúng ta nhìn nhận sau bao nhiêu năm nữa thôi, chỉ khoảng sau 30 năm thôi, những ngành nghề mang tính vận hành sẽ biến mất, chỉ còn lại những nghề tư duy kiến tạo. Nếu học nghề thì nên học những nghề mang tính sáng tạo thì sẽ tồn tại được. Còn chỉ học những nghề mang tính lặp đi lặp lại thì rất có nguy cơ thất nghiệp trong tương lai gần.

PV: Xu hướng chạy theo ngành “hot” tác động thế nào đối với người học, trường học?

Ông Ngô Minh Tuấn: Thường chúng ta không có dự báo sâu, người đi học quen nhìn ra xung quanh thấy người này làm lĩnh vực này kiếm ra được tiền, người kia làm lĩnh vực kia kiếm được tiền và lao vào ngành đó học và coi đó là ngành “hot”. Ví dụ như bất động sản (BĐS) chẳng hạn, năm ngoái lao vào sale bất động sản vì kiếm tiền rất tốt, nhưng năm nay thì thị trường BĐS chững lại, ngành này chẳng còn “hot” nữa rồi.

Theo góc nhìn của tôi, không có ngành nào hot cả, làm nghề nào mà bạn giỏi nghề và mang lại giá trị tốt nhất cho khách hàng, cho xã hội thì bạn đấy mới là người hot. Tôi không khuyến khích chạy theo nghề hot, vì không có một nghề nào hot theo một chu kỳ dài cả. Mà chỉ có người hot – giỏi trong lĩnh vực đó – thì đi đâu cũng được đón nhận.

Vì vậy, đừng tập trung vào nghề hot mà cần tập trung vào năng lực sở trường bên trong của bản thân. Từ đó, nhìn sâu vào bản thể của mình, nghiên cứu nghề nào bản thể của mình đáp ứng tốt nhất, mình thích nó thì mình trở thành “trạng nguyên” của lĩnh vực đó thì mình lúc nào cũng hot, chứ không cần nghề hot.

PV: Theo ông, sinh viên hiện nay sau khi tốt nghiệp ra trường đáp ứng được yêu cầu công việc của các doanh nghiệp ra sao? Họ cần cải thiện điều gì?

Ông Ngô Minh Tuấn: Theo góc nhìn của cá nhân, đồng thời cũng là góc nhìn của một chủ doanh nghiệp sử dụng nhân lực nhiều, tôi thấy rằng, nhiều bạn sinh viên tốt nghiệp ra trường không sử dụng được ngay ngành nghề mình học. Tôi cũng không rõ trong trường đào tạo thế nào, nhưng thói quen của họ thì vẫn là thói quen cũ, tức là toàn bộ tri thức là tri thức cũ.

Thứ hai, thái độ và tính chịu đựng vất vả của các bạn ấy rất yếu. Thành ra con người các bạn ấy gần như không ai có thể sử dụng được. Nếu muốn sử dụng được họ thì cần phải đào tạo lại. Cho nên, chúng tôi có trường đào tạo nội bộ và thường tuyển chọn nhân lực từ đó. Đó cũng chính là lý do vì sao tôi sáng lập ra trường huấn luyện doanh nhân CEO Việt Nam. Bởi, sinh viên đại học, để thực hiện được các công việc tại các doanh nghiệp, họ phải dược dạy thêm từ 3-6 tháng nữa, rất tốn kém. Chưa kể khi đào tạo xong ở môi trường doanh nghiệp thì bạn lại bảo không phù hợp, thế là chuyển công ty…

Theo Bộ luật Lao động, chúng ta chỉ có một tháng thử việc. Hết một tháng thử việc, ký hợp đồng 1 năm. Ai không làm được, khi cho nghỉ thì theo Bộ luật Lao động, phải đền bù nên doanh nghiệp sẽ bị kéo theo rất nhiều hệ lụy.

PV: Trong những năm qua, các trường mở rộng rất nhiều ngành nghề đào tạo. Ông đánh giá thế nào về điều này?

Ông Ngô Minh Tuấn: Tôi cho rằng việc này cũng bình thường, quan trọng là ở khâu tổ chức thực hiện. Trong giáo dục có 4 nấc để đánh giá một chương trình giáo dục. Thấp nhất là có một chương trình giáo dục hay, nhưng chương trình giáo dục hay không bằng đội ngũ giáo dục, đội ngũ giáo dục giỏi cũng không bằng môi trường giỏi (ném vào môi trường được va đập với doanh nghiệp liên tục thì kể cả thầy giáo bình thường cũng có thể dẫn dắt được các em giỏi). Hiện nay, sinh viên không được va đập môi trường giáo dục một cách chuyên nghiệp, cái thứ 4 quan trọng nhất là khát vọng của người học. Cho nên, việc mở rộng ngành nghề đào tạo không ảnh hưởng đến chất lượng, điều quan trọng là cách thức họ làm thế nào.

PV: Xin được hỏi ông đôi điều về đi du học. Hiện nay, đó đã và đang trở thành một trào lưu. Các ngành học ở nước ngoài có khác biệt gì với ngành học Việt Nam? Có ngành học nào mà Việt Nam chưa có không? Rất nhiều học sinh sau khi đi du học khi về nước đã không thể hòa nhập. Ông có thể kể ra những khó khăn khi đi du học? Nếu đi du học, cần chuẩn bị những gì để sẵn sàng hòa nhập với cuộc sống và học tập ở nước ngoài?

Ông Ngô Minh Tuấn: Cái chính là mục tiêu sống, một đứa trẻ xác định sẽ sống ở châu Âu hay ở Mỹ thì tôi sẽ khuyên các bạn nên đi du học, bởi sống trong đời sống điều quan trọng nhất là có khả năng chung sống. Mà muốn chung sống được thì bắt buộc phải hiểu văn hóa, hiểu con người ở nơi đó. Tuy nhiên, nếu xác định làm việc ở trong nước thì thị hiếu khách hàng lại là quan trọng nhất. Họ nên học trong nước, hiểu được thói quen, tập tục, thói quen mua hàng của khách hàng, sẽ rất thuận lợi cho các bạn thuận lợi ở Việt Nam. Chỉ nên tham gia các chương trình ngắn hạn ở nước ngoài để đi quan sát, học tập xem nền văn minh quốc tế có gì hơn mình để học tập.

PV: Theo ông, học sinh ở vùng dân tộc thiểu số có nguồn lực kinh tế thấp, nếu theo học các trường đại học, học nghề thì nên được hỗ trợ học phí như thế nào? Nếu gia đình vay tiền cho học sinh đi học thì cần có chính sách như thế nào? Với các em không có điều kiện và khả năng học đại học, học các trường nghề thì nên làm các công việc gì để phù hợp với điều kiện, nguồn lực của địa phương?

Ông Ngô Minh Tuấn: Không có sự phân biệt giữa học sinh dân tộc thiểu số và học sinh ở các vùng khác. Quan trọng là cần đánh thức khát vọng và hãy coi tất cả mọi người đều có cơ hội phát triển bản thân như nhau.

PV: Cảm ơn ông!

Ngọc Minh (thực hiện)

Hà Phương (ghi)