STNN – Theo báo cáo tháng 1 của USDA và ước tính sản lượng hàng năm của Tổ chức Cam quốc tế (World Citrus Organization) 2023-2024, sản lượng chanh của Thổ Nhĩ Kỳ vượt qua Tây Ban Nha.
Theo ước tính mới nhất do liên đoàn nông nghiệp Tây Ban Nha COAG cung cấp, trong niên vụ 2023-2024, khoảng 400.000 tấn chanh không thể bán được và sẽ bị lãng phí (tương đương với khoảng 27% sản lượng theo kế hoạch. Thiệt hại từ sự lãng phí khổng lồ này ước tính khoảng 120 triệu euro (129 triệu USD), do sản lượng tăng mạnh vượt xa nhu cầu của thị trường trong nước.
Nông dân Tây Ban Nha đã đổ lỗi cho vấn đề này do nhiều yếu tố khác nhau: chanh xâm nhập vào Liên minh châu Âu từ Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập, Argentina và Nam Phi; quỹ đầu tư làm thay đổi thị trường; siêu thị chỉ muốn trái cây hoàn hảo về mặt thẩm mỹ; sự gia tăng sâu bệnh; những nghịch cảnh về khí hậu… Tuy nhiên, một số người trong ngành thừa nhận rằng, nguyên nhân chính dẫn đến thảm họa là do diện tích trồng chanh tăng không cân đối ở vùng biển Địa Trung Hải.
Tổ chức Cây có múi Thế giới cho rằng, việc trồng chanh quá mức ở Tây Ban Nha là nguyên nhân chính gây ra thảm họa, và vì sao chanh ngoại nhập lại bị chỉ trích trong khi chanh Tây Ban Nha được tìm thấy ở khắp châu Âu. Tây Ban Nha là nước dẫn đầu thị trường, là nước kiểm soát tình hình, luôn dễ dàng đổ lỗi cho người khác, nhưng sự thực phải chấp nhận rằng phải chấp nhận sự cạnh tranh.
Hiệp hội chuyên nghiệp chanh và bưởi (Ailimpo) – đại diện cho các nhà sản xuất, hợp tác xã, nhà xuất khẩu và ngành chế biến chanh ở Tây Ban Nha – không chỉ tránh xa những lời chỉ trích về chanh ngoại mà còn thừa nhận rằng diện tích trồng chanh Tây Ban Nha sẽ giảm để cân bằng lại cung và cầu. Ailimpo đề xuất một con đường khác: ngoài việc giảm thuế, cải thiện bảo hiểm nông nghiệp và thúc đẩy tiêu dùng tăng lên, còn cam kết hướng tới một mô hình thân thiện với môi trường hơn – hỗ trợ nông nghiệp tái tạo hoặc quản lý các trang trại chanh như một phương tiện tạo ra tín dụng carbon và đa dạng sinh học.
José Antonio García, lãnh đạo của Ailimpo cho rằng, vấn đề nằm ở chỗ việc sản xuất đã vượt quá tầm kiểm soát. “Dữ liệu đã thể hiện rất rõ ràng. Diện tích gieo trồng đã tăng từ 36.000 ha cách đây 8 năm lên gần 53.000 ha hiện nay”. Ông giải thích rằng, những người nông dân trồng chanh đã quyết định trồng thêm cây do “lợi nhuận rất đáng kinh ngạc” từ vụ thu hoạch. Động thái này đã thúc đẩy các nhà đầu tư khác tham gia. “Cuối cùng thì đây là một bài tập toán đơn giản. Nếu thị trường có thể tiêu thụ 1,1 triệu tấn chanh và sản lượng ước tính trong vụ này là 1,5 triệu, thì sẽ có 400.000 tấn sẽ tồn trên đồng ruộng”.
Dữ liệu về mức tiêu thụ chanh ở EU do Ailimpo phân tích, từ tháng 10/2023 đến tháng 3/2024, lại cho thấy trong 6 tháng đó, tổng nhu cầu về các loại trái cây họ cam quýt này ở EU (không bao gồm tiêu dùng nội địa ở Ý và Tây Ban Nha) là 403.000 tấn, trong đó 302.000 tấn đến từ các cánh đồng ở Tây Ban Nha, trong khi phần còn lại – 87.000 tấn – đến từ Thổ Nhĩ Kỳ. Nói cách khác, cứ 4 quả chanh được tiêu thụ ở các nước EU trong thời kỳ này thì có 3 quả được trồng ở Tây Ban Nha.
Trong khi đó, sản lượng chanh của Thổ Nhĩ Kỳ ước tính sẽ tăng lên khoảng 264.000 tấn trong năm tới nhờ điều kiện thời tiết thuận lợi và năng suất cao hơn, diện tích trồng cây có múi của nước này đã tăng 20.000 ha trong 5 năm.
Theo USDA, mức tiêu thụ được dự báo ở mức cao kỷ lục và xuất khẩu gần mức kỷ lục do trái cây sẵn có. Năm nay, xuất khẩu chanh dự kiến sẽ tăng 15% lên 637.000 tấn do nguồn cung tăng.
Các nước xuất khẩu chanh vàng và chanh xanh hàng đầu thế giới là Tây Ban Nha, Mexico, Hà Lan, Nam Phi và Thổ Nhĩ Kỳ. Năm 2021, 5 quốc gia này sản xuất 69,4% lượng chanh vàng và chanh xanh xuất khẩu trên toàn thế giới. Các đối tác buôn bán chanh của Thổ Nhĩ Kỳ coi đất nước này là đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Tây Ban Nha.
Minh Ngọc
