Được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc (sau này là Chủ tịch Hồ Chí Minh) sáng lập ngày 21/6/1925, Báo Thanh Niên đã trở thành cơ quan ngôn luận của tổ chức “Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội” - một trong ba tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam, mở đầu cho nền Báo chí Cách mạng Việt Nam ra đời và phát triển. Các nhà lãnh đạo tiền bối của Đảng, tiêu biểu là Hồ Chí Minh, Trần Phú, Lê Hồng Phong, Nguyễn Đức Cảnh, Hà Huy Tập, Nguyễn Văn Cừ, Trường Chinh và nhiều đồng chí khác, đã thắp lên ngọn đuốc sáng ngời trong đêm tối, soi đường cho Báo chí Cách mạng Việt Nam tiến lên. Mặc dù hoạt động bất hợp pháp dưới “lưỡi gươm” kiểm duyệt của chế độ thực dân, nhưng các báo: Tạp chí Đỏ (sau này là Tạp chí Cộng sản), Báo Búa Liềm, Báo Tranh Đấu, Báo Cờ Vô sản, Tạp chí Bôn-sê-vích, Báo Việt Nam độc lập, Báo Cứu Quốc, Báo Cờ Giải phóng, và các báo chí của các đoàn thể cứu quốc: Công nhân, Học sinh, Văn hóa, Tự vệ,… vẫn phát hành nhiều bài viết mang tính chiến đấu cao, vừa tố cáo thực tế cai trị khắc nghiệt của chế độ thực dân, phong kiến, vừa truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lênin, nâng cao trình độ giác ngộ cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Không chỉ làm tốt công tác tuyên truyền, các cơ quan báo chí còn tổ chức tập hợp quần chúng đứng lên phá bỏ gông xiềng thực dân, phong kiến. Đây là đặc điểm nổi bật của thời kỳ này. Sách “Bản án chế độ thực dân Pháp” xuất bản năm 1925 của Chủ tịch Hồ Chí Minh, là một trong những tác phẩm sách báo ưu tú nhất được dùng làm cẩm nang “gối đầu giường” của nhiều chiến sĩ cách mạng kiên trung, bất khuất. Dưới ngọn cờ Đảng, những người làm báo đã sát cánh cùng các tầng lớp nhân dân làm nên Cách mạng Tháng Tám vĩ đại năm 1945, tạo điều kiện cho sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2/9/1945 - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.
Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, đặc biệt sau các dấu mốc lịch sử 1945 và 1975, Báo chí nước ta phát triển mạnh cả về chất lượng và số lượng, tiếp tục trở thành lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng và tuyên truyền của Đảng. Dưới mưa bom bão đạn, nhiều cơ quan báo chí ở Trung ương và địa phương được thành lập : Hội Nhà báo Việt Nam (21/4/1950), Báo Quân đội nhân dân (20/10/1950), Báo Nhân Dân (11/3/1951), Báo Thủ đô sau là Báo Hà Nội Mới (24/10/1957),… Báo chí đã làm tốt nhiệm vụ tuyên truyền, bảo vệ và khẳng định mục tiêu, đường lối, quan điểm của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm phản động, sai trái của kẻ thù. Báo chí phản ánh chân thực, khách quan và đầy đủ bản chất, nội dung các cuộc kháng chiến kiên cường chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta. Hơn 30 năm kháng chiến ác liệt “lửa thử vàng, gian nan thử sức”, đã có hàng triệu tin, bài được truyền tải trên báo chí, ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng của bộ đội và nhân dân ta, với tinh thần “tất cả cho tiền tuyến”, “tất cả để đánh thắng quân thù”. Điều đó không chỉ củng cố, bồi đắp niềm tin vững chắc của nhân dân vào sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng, mà còn thôi thúc đội ngũ những người làm báo xông ra mặt trận chiến đấu và chiến thắng kẻ thù. Trên bầu trời xanh ngắt, dường như chúng ta vẫn thấy bóng hình lồng lộng trong tư thế nhà báo - chiến sĩ của các nhà báo, nhà văn, nhà thơ đã hiến dâng trọn cuộc đời cho Tổ quốc. Đó là Trần Kim Xuyến, Nam Cao, Trần Đăng, Thôi Hữu, Hoàng Lộc, Thâm Tâm, Nguyễn Mỹ, Lê Anh Xuân, Dương Thị Xuân Quý, Nguyễn Ngọc Tứ, Nguyễn Huy, Phan Tứ Kỷ, và hàng trăm nhà báo nữa. Họ đã viết nên trang sử vàng truyền thống rực rỡ của nền Báo chí Cách mạng Việt Nam.
Thấm nhuần sâu sắc lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Đối tượng của tờ báo là đại đa số dân chúng”, “Muốn viết bài báo khá thì cần: Gần gụi dân chúng,…”(1), những người làm báo đã bám sát địa bàn, sống cùng người dân, tìm ra chất liệu làm nên tin tức, hình ảnh, bài viết, bài nói tràn đầy hơi thở cuộc sống. Nhiều hoạt động điển hình sản xuất, phục vụ chiến đấu của quân và dân trên khắp mọi miền Tổ quốc, từ thành thị đến nông thôn, từ núi cao đến biên giới, hải đảo, được báo chí tiếp sức khơi dậy, góp phần thổi bùng lên thành ngọn lửa phong trào thi đua yêu nước. Đó là “Gió Đại Phong”, “Sóng Duyên Hải”, “Cờ Ba nhất”, “Ba sẵn sàng”, “Ba đảm đang”, “Năm xung phong”,... Cùng với nhân dân, báo chí đã góp phần vào thắng lợi chung của cả dân tộc, giành độc lập tự do, thống nhất Tổ quốc.
Những năm 1975 - 1985, là những năm thử thách với người làm báo. Bên cạnh niềm vui lớn Tổ quốc đã hòa bình, thống nhất, vẫn còn nhiều vấn đề nan giải đặt ra cho Đảng và Nhân dân. Hậu quả nặng nề của chiến tranh, rồi thiên tai, địch họa xảy ra liên miên, nhất là hai cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc và Tây Nam, như nhà thơ Tố Hữu đã viết: “Lụt Bắc, lụt Nam, máu đầm biên giới/ Tay chống trời, tay giữ nước căng gân,…”. Việc cấm vận vô lý của phương Tây và việc duy trì cơ chế kế hoạch hóa, tập trung quan liêu bao cấp không phù hợp trong thời bình, cũng là nguyên nhân khiến đất nước gặp rất nhiều khó khăn. Trong hoàn cảnh ấy, những người làm báo đã thể hiện lòng trung thành với Đảng, với nhân dân, làm tốt công tác tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Báo chí đã tập trung làm sáng tỏ những việc lớn: Lý giải đường lối cách mạng Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới; các bước đi thống nhất đất nước về mặt Nhà nước sau Ngày Giải phóng miền Nam; thúc đẩy cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với một số thành phần kinh tế; động viên, cổ vũ quân và dân thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Không ít nhà báo đã lăn lộn trong lao động, sản xuất và đời sống xã hội, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nhân dân. Chính từ thực tế sôi động và khắc nghiệt đó mà tìm tòi, phát hiện những cách làm hay, nhân tố mới, phục vụ đắc lực cho việc nghiên cứu, ban hành các quyết sách đổi mới của Đảng, được nhân dân đồng tình, ủng hộ và tham gia.
Từ năm 1986 đến nay, dưới ánh sáng đường lối đổi mới toàn diện của Đảng, báo chí đã luôn bám sát nhiệm vụ chính trị - thực tiễn của đất nước, tiếp tục là cơ quan ngôn luận của Đảng và Nhà nước, là diễn đàn của nhân dân. Những kết quả và thành tựu về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, hợp tác quốc tế trong các giai đoạn phát triển của đất nước, có đóng góp không nhỏ của đội ngũ những người làm báo cách mạng Việt Nam. Làm sao quên được vào những năm 1989 - 1991, sự kiện Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu tan rã, tựa cơn gió độc tràn vào nước ta. Những người làm báo đã “đáp trả” bằng hàng loạt bài viết chính luận sắc bén bảo vệ Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, khẳng định đường lối lãnh đạo đúng và sáng tạo của Đảng, làm cho niềm tin của nhân dân vào sự nghiệp đổi mới và con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội càng thêm vững chắc. Làm sao quên được những sự kiện lớn của Đảng, của dân tộc và đất nước vào những năm 2000, rồi 2010, 2020 và trong năm 2025. Những sự kiện ấy đã có sự chủ động tham gia tích cực của đội ngũ hùng hậu những người làm báo, vừa truyền tải thông tin, vừa bình luận hết sức sắc sảo, khách quan, trong sáng, tạo ra sự định hướng, đoàn kết và đồng thuận lành mạnh trong xã hội. Báo chí tích cực tham gia vào cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực do Đảng phát động; góp phần đẩy lùi các khuynh hướng “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong hệ thống chính trị của đất nước. Không chỉ tập trung phản ánh các sự kiện nổi bật trong nước và quốc tế, báo chí còn thường xuyên phản ánh các vấn đề “đời thường” tưởng nhỏ nhặt, nhưng thiết thực của nhân dân một cách sinh động, hấp dẫn, thu hút được sự quan tâm chú ý của đông đảo bạn đọc,…
Với bút sắc, tâm trong, trí sáng, những người làm báo đang tiếp tục đi đầu trong việc tuyên truyền, cổ vũ, động viên cán bộ và nhân dân thực hiện các Nghị quyết của Đảng, trong đó có Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 11 (khóa XIII) về một số vấn đề cấp bách, đặc biệt là nhiệm vụ cải tổ bộ máy, tái cấu trúc địa giới hành chính đất nước. Tinh thần chỉ đạo làm việc khẩn trương “vừa chạy, vừa xếp hàng” trong cải cách hành chính, xây dựng chính quyền điện tử và chuyển đổi số, để bộ máy hành chính gần dân hơn, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả hơn, đưa nước ta phát triển mạnh trong kỷ nguyên mới của Tổng Bí thư Tô Lâm, được những người làm báo quán triệt thấu đáo, phổ biến rộng khắp tới cán bộ, đảng viên và nhân dân.
Rõ ràng, những người làm báo Việt Nam đã gắn bó đời mình với sự nghiệp thiết thân, cốt tử của Đảng và Nhân dân trong suốt 100 năm qua. Đó chính là giá trị vô giá, nguồn sức mạnh và niềm tự hào của Báo chí Cách mạng Việt Nam, hiện nay và cả mai sau.
---------
(1): Hồ Chí Minh Toàn tập. NXB Chính trị quốc gia Sự thật. Năm 2011. Tập 6, tr 102, 103.
