Từ làng chài nghèo đến giấc mơ đại dương
Anh Nguyễn Bá Ngọc (sinh năm 1988) được sinh ra trong một gia đình có bốn đời làm ngư dân ở vùng biển Cửa Nhượng, một vùng bãi ngang thuộc huyện Cẩm Xuyên (tỉnh Hà Tĩnh). Lênh đênh trên biển từ khi còn nhỏ, anh thấu hiểu nỗi nhọc nhằn của cha mẹ - những ngư dân truyền thống, giong buồm theo đàn cá mà không biết mai về có tôm, có mực hay không. Chính từ đó, trong anh đã sớm hình thành một khát vọng: "Thay đổi số phận của người làm biển bằng tri thức, công nghệ và mô hình hiện đại hóa biển cả.
"Sau khi tích lũy được một số vốn nhất định và các kinh nghiệm trong kinh doanh, anh Nguyễn Bá Ngọc đã không chọn một công việc ổn định nơi thành phố mà quyết định trở lại với biển. Lần này, anh mang theo hành trang là những kiến thức về khoa học, sự đổi mới và tinh thần khởi nghiệp.
Hà Tĩnh, quê hương của anh, nổi tiếng với món mực nhảy Vũng Áng, nhưng do mực khó bảo quản, món ăn này chỉ có thể phục vụ tại các lồng bè ở địa phương. Từ đây, anh Nguyễn Bá Ngọc đã hình thành ý tưởng đưa mực nhảy lên bờ và phân phối đi xa hơn, với mục tiêu nâng cao giá trị của mực nhảy và cải thiện thu nhập cho những người đi biển.
Nghĩ là làm, năm 2019, anh thuyết phục một số anh em, bạn bè thành lập CTCP Mực nhảy Biển Đông. Công ty chuyên thu mua sản phẩm mực sống và phân phối cho các nhà hàng, vựa hải sản ở các tỉnh, thành phố khu vực phía Nam.
Tiếp đến, anh xây dựng mô hình nuôi mực sinh sản và thương phẩm trong lồng biển công nghệ cao - một lĩnh vực mà cả nước gần như chưa có ai làm một cách bài bản. Anh Ngọc và đội ngũ của mình bắt đầu hành trình "Hải Trình Xanh" - khái niệm do chính anh đặt ra, mang ý nghĩa phát triển kinh tế biển bằng những mô hình tuần hoàn, bền vững và có trách nhiệm với hệ sinh thái đại dương.
“Hải Trình Xanh không phải là con đường tôi độc hành mà là hành trình của cộng đồng gồm có ngư dân, thanh niên, doanh nghiệp và nhà khoa học… cùng chung tay gìn giữ biển cả và sống được cùng biển. Trong đó, chúng tôi chú trọng việc phát triển kinh tế bền vững từ biển, gìn giữ hệ sinh thái biển bằng cách thay đổi tư duy, không còn cảnh đánh bắt tận diệt như lưới quét, nổ mìn, đánh giã cào, kích điện... như trước đây,” anh Nguyễn Bá Ngọc chia sẻ.
Bằng sự quyết tâm, anh Ngọc đã tự nghiên cứu, mày mò thiết kế và đầu tư hộp thông thủy từ đáy thuyền xuống biển để lắp vào thuyền đánh cá cho ngư dân. Nhờ chuỗi quy trình khép kín, CTCP Mực nhảy Biển Đông có thể vận chuyển mực hoàn toàn tươi sống đến tay khách hàng. Sau khi được đánh bắt, con mực vẫn có thể bơi lội dù được đưa đến các thành phố lớn hay thậm chí xuất khẩu ra nước ngoài.
Từng bước thành công với mô hình nuôi mực giữa biển khơi
Đầu năm 2021, anh Ngọc đã mạnh dạn đầu tư vào mô hình nhân giống và nuôi mực bán tự nhiên thí điểm trên diện tích 180 m² tại khu vực vịnh Vĩnh Hy (huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận). Sau một thời gian thực nghiệm, anh nhận thấy mực biển là loài đặc thù và hay ăn lẫn nhau; để thuần hóa chúng, cần phải thiết kế những chiếc lồng nuôi có quy mô đủ lớn, với đáy lồng chính là đáy biển. Nhận ra vấn đề này, anh Ngọc đã tự tay thiết kế 3 chiếc lồng bằng sắt, mỗi cái có diện tích 240 m², được phủ lưới xung quanh và đánh chìm xuống đáy biển, nhằm tạo ra môi trường nuôi mực tự nhiên nhất.
Sau đó, anh Ngọc tiếp tục nghiên cứu và chế tạo hệ thống lồng nuôi mực ngoài khơi bằng vật liệu HDPE tiên tiến, có khả năng chịu được sóng lớn cấp 9. Hệ thống này đảm bảo cung cấp đủ oxy, dòng chảy và nhiệt độ phù hợp với đặc điểm sinh học của loài mực. Đặc biệt, hệ thống đạt tiêu chuẩn tương tự như công nghệ nuôi biển tại Na Uy, nhưng chi phí chỉ bằng 1/3. Quan trọng hơn, hệ thống lưới vây được thiết kế xuyên suốt từ mặt nước xuống đáy, cùng với hệ thống dây neo có khả năng chống chọi với sóng biển cấp 9. Hệ thống sàn bằng gỗ rộng 1,5 m có thể làm lối đi lại như khi đi ở trên bờ.
Đến giữa năm 2023, anh chính thức triển khai một lồng nuôi hiện đại bằng vật liệu HDPE với tổng dung tích hơn 35.000 m³, là một trong những lồng nuôi biển lớn nhất Việt Nam vào thời điểm đó. Hiện tại, Nguyễn Bá Ngọc và CTCP Mực nhảy Biển Đông đã sở hữu 8 lồng nuôi hình chữ nhật và 3 lồng nuôi hình tròn, với tổng diện tích lên đến 10.100 m² và thể tích nuôi đạt 105.250 m³ nước, trong đó có lồng lớn nhất với diện tích 8.000 m² và thể tích khoảng 100.000 m³ nước.
Từ mô hình "nuôi mực bán tự nhiên," hiện tại anh Ngọc đã làm chủ quy trình “nhân giống và nuôi mực khép kín." Theo quy trình này, mực bố mẹ sẽ được nuôi ngoài biển để lấy trứng. Sau 7 ngày, trứng sẽ được đưa về trại để ấp nở thành con non. Sau 35 ngày tuổi, những con mực này sẽ đạt kích thước từ 6 - 12 cm và được thả lại ra biển để nuôi thương phẩm. Sau 5 tháng, mực nuôi thương phẩm có thể đạt trọng lượng từ 0,5 - 1 kg/con. Cách làm này đã giúp giảm phụ thuộc vào đánh bắt tự nhiên, giảm áp lực lên hệ sinh thái biển và đưa ngành thủy sản vào một quỹ đạo bền vững.
Ông Đặng Kim Cương, Giám đốc Sở Nông Nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Thuận, đã đánh giá rằng đây là mô hình mới được triển khai đầu tiên ở Ninh Thuận, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Từ mô hình này, ngành nông nghiệp đang khuyến khích người dân mạnh dạn đầu tư và nhân rộng.
Quyết tâm theo đuổi đến cùng hành trình “Hải Trình Xanh”
Trong một chuyến thăm và khảo sát khu quy hoạch nuôi biển tại vùng biển C1, C2, C3 gần đây, ông Nguyễn Đức Thanh, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Thuận, đã đánh giá cao tinh thần tiên phong và mạnh dạn của anh Nguyễn Bá Ngọc cùng CTCP Mực nhảy Biển Đông trong việc đầu tư và phát triển mô hình nuôi mực. Ông cũng đề nghị UBND tỉnh và các Sở, ngành sớm thực hiện đánh giá và cấp phép vùng nuôi theo quy định pháp luật. Bên cạnh đó, ông nhấn mạnh cần hỗ trợ các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn đầu tư phát triển, vốn tín dụng, khuyến khích thu hút các thành phần kinh tế đầu tư vào nghề nuôi biển và nuôi biển sâu, nhằm tạo ra các sản phẩm thủy hải sản chất lượng đáp ứng nhu cầu của thị trường.
Bên cạnh đó, chính quyền và các Sở, ngành tỉnh Ninh Thuận đã xác định đây là mô hình kiểu mẫu và đang khuyến khích mở rộng với sự đồng hành của người dân địa phương.
Chia sẻ thêm với phóng viên, anh Nguyễn Bá Ngọc cho biết, anh và CTCP Mực nhảy Biển Đông sẽ nỗ lực biến Ninh Thuận thành trung tâm nuôi mực biển lớn nhất Việt Nam. Anh mong muốn hình thành các “làng nuôi biển chia sẻ,” nơi bà con ngư dân có thể cùng làm chủ, được chuyển giao công nghệ và cùng hưởng lợi từ mô hình xanh. Mỗi lồng nuôi sẽ là sự gắn kết giữa công ty, ngư dân, thanh niên muốn khởi nghiệp, và cả những doanh nghiệp, nhà đầu tư có cùng tầm nhìn.
“Mô hình ‘làng nuôi biển chia sẻ’ có nghĩa là chúng tôi sẽ chia sẻ kiến thức, đầu tư cơ sở hạ tầng như lồng nuôi, hậu cần nghề nuôi, kỹ thuật nuôi trồng, và thậm chí cung cấp con giống, thức ăn nuôi trồng, vốn và bao tiêu đầu ra... nếu bà con cần,” anh Nguyễn Bá Ngọc cho biết.
Về mục tiêu lâu dài, anh Nguyễn Bá Ngọc cho biết: "Chúng tôi sẽ không chỉ dừng lại ở tỉnh Ninh Thuận và ở biển. Khi được trao cơ hội, chúng tôi muốn hướng đến nhiều tỉnh có biển, sông hồ, và đập thủy điện để xây dựng các mô hình "làng nuôi biển chia sẻ" và "làng chài chia sẻ" trên sông. Nhưng trước mắt, chúng tôi sẽ tập trung xây dựng mô hình ‘làng nuôi biển chia sẻ’ tại Thanh Hải, Ninh Hải, Ninh Thuận để đo lường, đánh giá hiệu quả và tìm ra cách hợp tác tốt nhất giữa doanh nghiệp và bà con ngư dân. Hy vọng chúng tôi sẽ làm tốt mô hình tại đây, sau đó sẽ đóng gói và nhân rộng đến nhiều nơi khác.”
“Đến thời điểm này, chúng tôi đã chi hơn 100 tỷ đồng vào việc nghiên cứu mô hình nhưng gần như vẫn chưa có lợi nhuận đáng kể. Tuy lợi nhuận mang lại cho doanh nghiệp chưa có, nhưng chúng tôi đã tạo ra nhiều giá trị ý nghĩa cho ‘Hải Trình Xanh’. Có thể kể đến việc tạo ra những chiếc lồng nuôi trên biển lớn nhất thế giới bằng HDPE, đương đầu với biển mở, góp phần thay đổi tư duy của ngư dân trong việc đánh bắt và nuôi trồng thủy sản… Vì vậy, dù chưa đạt lợi nhuận lớn, chúng tôi vẫn quyết tâm theo đuổi ‘Hải Trình Xanh’ đến cùng để đóng góp những giá trị thiết thực cho đất nước, cho cuộc sống và cho thế hệ mai sau,” anh Nguyễn Bá Ngọc tâm sự.
Có thể, với nhiều người, biển chỉ là nguồn tài nguyên để khai thác, nhưng với những người trẻ như anh Nguyễn Bá Ngọc đang chứng minh điều ngược lại: biển cũng cần được nuôi dưỡng bằng sự tử tế, hiểu biết và hành động thiết thực. Với quyết tâm, sự đổi mới không ngừng và khát vọng vượt tầm quốc gia, anh Nguyễn Bá Ngọc không chỉ đang “nuôi mực giữa đại dương” mà còn nuôi hy vọng cho một tương lai xanh hơn cho đại dương Việt Nam thông qua “Hải Trình Xanh”, một sáng kiến do chính anh cùng các cộng sự đặt tên và thực hiện.
