Hầu hết mọi người hình dung nông nghiệp Đức là biểu tượng của hiệu quả và cơ giới hóa: máy kéo tự hành hoạt động chính xác trên những cánh đồng rộng lớn, máy bay không người lái theo dõi sự phát triển của cây trồng, cùng với nhiều thiết bị công nghệ cao khác. Tuy nhiên, ẩn sau vẻ hào nhoáng này, các trung tâm dịch vụ nông nghiệp ở các bang của Đức đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có.
Hệ thống dịch vụ nông nghiệp của Đức: Một mạng lưới hỗ trợ đa dạng
Hệ thống dịch vụ nông nghiệp của Đức được cấu thành từ nhiều cấp độ: trung tâm thông tin nông nghiệp cấp liên bang, các cơ quan dịch vụ nông nghiệp chính thức ở mỗi bang, cùng với các văn phòng nông nghiệp cấp quận và các trung tâm dịch vụ theo mô hình hợp tác xã.
Các tổ chức này cùng nhau tạo thành mạng lưới hỗ trợ cho ngành nông nghiệp Đức, cung cấp cho nông dân các dịch vụ toàn diện, từ tư vấn kỹ thuật, quản lý tài chính đến bảo vệ môi trường.
Trung tâm dịch vụ nông nghiệp của bang Bayern nổi tiếng về hiệu quả, được chia thành nhiều phòng ban chuyên môn như trồng trọt, chăn nuôi, công nghệ nông nghiệp và phát triển nông thôn. Trong khi đó, bang North Rhine-Westphalia chú trọng phát triển các dịch vụ kỹ thuật số, tận dụng nhiều nền tảng trực tuyến để cung cấp hỗ trợ ngay lập tức cho nông dân.
Những lo ngại tiềm ẩn dưới hào quang: Bốn vấn đề lớn về cấu trúc
Khủng hoảng thiếu hụt nhân tài đang ngày càng trở nên nghiêm trọng
Các cơ quan dịch vụ nông nghiệp Đức đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng, khi thế hệ trẻ ngày càng ít hứng thú với ngành nông nghiệp, trong khi đội ngũ kỹ thuật viên hiện tại đang già đi. Điều này khiến họ gặp khó khăn trong việc thích ứng với những nhu cầu đang thay đổi nhanh chóng của nông nghiệp kỹ thuật số. Theo Hiệp hội Nông nghiệp Đức, hơn 40% chuyên gia tư vấn nông nghiệp dự kiến sẽ nghỉ hưu trong vòng một thập niên tới.
Khoảng cách số lớn hơn những gì người ta tưởng tượng. Mặc dù Đức tự hào về việc số hóa ngành sản xuất, nhưng chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp lại tương đối chậm. Nhiều trang trại nhỏ thiếu cơ sở hạ tầng số và kỹ năng cần thiết, không thể sử dụng hiệu quả các công cụ số do các trung tâm dịch vụ nông nghiệp cung cấp. Một khảo sát tại bang Hessen cho thấy chỉ có 35% nông dân sử dụng phần mềm quản lý nông nghiệp.
Thiếu hụt ngân sách đã trở thành chuyện thường ngày. Các trung tâm dịch vụ nông nghiệp ở mọi cấp đang phải đối mặt với áp lực cắt giảm ngân sách trên diện rộng. Khi nhiệm vụ của họ mở rộng, bao gồm các lĩnh vực như bảo vệ môi trường và phúc lợi động vật, việc phân bổ nguồn lực ngày càng trở nên căng thẳng. Người đứng đầu Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp Schleswig-Holstein thừa nhận: "Chúng ta cần giải quyết các vấn đề của năm 2020 bằng ngân sách của năm 1990."
Có sự không phù hợp giữa dịch vụ và nhu cầu. Các trung tâm dịch vụ nông nghiệp truyền thống chủ yếu phục vụ các trang trại quy mô lớn, trong khi thực tế dân số nông nghiệp ở Đức chủ yếu là các trang trại gia đình nhỏ, với khoảng 2/3 số trang trại có diện tích dưới 50 ha. Những người nông dân này cần các giải pháp toàn diện và được cá nhân hóa, thay vì những dịch vụ tiêu chuẩn hóa.
Thách thức ẩn chứa cơ hội: Thời điểm chuyển đổi
Mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức, các trung tâm dịch vụ nông nghiệp ở Đức cũng đứng trước những cơ hội chuyển đổi chưa từng có.
Nhu cầu về các dịch vụ kỹ thuật số đang tăng vọt. Trong thời kỳ đại dịch COVID-19, nhu cầu tư vấn kỹ thuật số đã tăng mạnh, buộc các trung tâm dịch vụ nông nghiệp ở mọi cấp phải đẩy nhanh nỗ lực số hóa. Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp bang Mecklenburg-Vorpommern đã nâng tỷ lệ tư vấn trực tuyến từ 15% lên 65% trong vòng sáu tháng, mở rộng đáng kể phạm vi dịch vụ.
Nông nghiệp bền vững đang tạo ra những nhu cầu mới. "Thỏa thuận Xanh" của EU và chiến lược nông nghiệp bền vững của chính phủ Đức đang mở ra các lĩnh vực dịch vụ mới cho các trung tâm dịch vụ nông nghiệp. Nhu cầu trong các lĩnh vực như canh tác hữu cơ, bảo tồn tài nguyên và phúc lợi động vật đang tăng nhanh chóng, mang đến cho các trung tâm dịch vụ cơ hội mở rộng hoạt động kinh doanh.
Sự hợp tác liên ngành đang trở nên khả thi. Công nghệ số đã giảm bớt rào cản hợp tác, cho phép các trung tâm dịch vụ nông nghiệp thiết lập quan hệ đối tác mới với các viện nghiên cứu, doanh nghiệp nông nghiệp và các tổ chức môi trường. Nền tảng giám sát sức khỏe đất, được Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp bang Niedersachsen phát triển phối hợp với một trường đại học địa phương, đã trở thành một dự án mẫu mực trong khu vực.
Xu hướng phát triển trong tương lai: Tái cấu trúc và chuyển đổi các trung tâm dịch vụ
Mô hình dịch vụ cá nhân hóa: Các trung tâm dịch vụ nông nghiệp trong tương lai sẽ chuyển từ các dịch vụ tiêu chuẩn, đồng bộ sang các giải pháp mô-đun, tùy chỉnh. Nông dân có thể lựa chọn kết hợp các dịch vụ dựa trên nhu cầu của mình, xây dựng hệ thống hỗ trợ riêng như một trò chơi xếp hình.
Ứng dụng công nghệ dựa trên kịch bản: Ứng dụng công nghệ dựa trên kịch bản sẽ chú trọng hơn đến tính thực tiễn và dễ sử dụng trong nông nghiệp. Công nghệ thực tế tăng cường (AR) có thể được sử dụng để chẩn đoán lỗi từ xa, trong khi thuật toán trí tuệ nhân tạo sẽ cung cấp các khuyến nghị tùy chỉnh cho các trang trại nhỏ. Hơn nữa, công nghệ blockchain có thể theo dõi đường dẫn phân phối sản phẩm nông nghiệp, từ đó nâng cao hiệu quả và tính bền vững trong ngành.
Truyền đạt kiến thức trực quan: Các phương pháp trực quan như hướng dẫn bằng video, hội thảo trực tuyến tương tác và tham quan trang trại ảo sẽ trở nên phổ biến, giúp giảm bớt rào cản tiếp cận kiến thức. Những hình thức này không chỉ nâng cao trải nghiệm học tập mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc chia sẻ thông tin và kỹ năng trong nông nghiệp.
Hỗ trợ quyết định theo thời gian thực đang trở thành hiện thực nhờ vào công nghệ IoT và dữ liệu lớn. Các trung tâm dịch vụ nông nghiệp có thể cung cấp hỗ trợ quyết định gần như theo thời gian thực, giúp nông dân dễ dàng tiếp cận các lời khuyên thông minh. Từ việc theo dõi độ ẩm đất đến dự báo giá thị trường, nông dân sẽ có cơ hội tối ưu hóa quy trình sản xuất và ra quyết định một cách hiệu quả hơn.
Kế hoạch khả thi: chiến lược chuyển đổi ba bước
Chiến lược ngắn hạn (1-2 năm) tập trung vào việc số hóa trước tiên bằng cách phát triển nền tảng kỹ thuật số thân thiện với người dùng và tích hợp các nguồn lực dịch vụ hiện có. Đồng thời, đào tạo và hỗ trợ công nghệ số cho nông dân lớn tuổi, cũng như thiết lập khả năng tư vấn từ xa nhằm giảm chi phí cung cấp dịch vụ.
Chiến lược trung hạn (3-5 năm) tập trung vào việc tái thiết dịch vụ bằng cách xác định lại danh mục dịch vụ để chú trọng vào nông nghiệp bền vững và bảo tồn tài nguyên. Đồng thời, thiết lập quan hệ đối tác mới với các doanh nghiệp nông nghiệp và các viện nghiên cứu khoa học, cũng như phát triển các giải pháp dịch vụ khác biệt cho các trang trại có quy mô khác nhau.
Chiến lược dài hạn (trên 5 năm) tập trung vào việc đổi mới mô hình bằng cách khám phá các mô hình dịch vụ giá trị gia tăng dựa trên dữ liệu. Đồng thời, xây dựng mạng lưới chuyên gia liên vùng để chia sẻ kiến thức chuyên môn, cũng như tham gia trao đổi kiến thức quốc tế và giới thiệu các thông lệ tốt nhất toàn cầu.
Nghiên cứu điển hình: Thực tiễn đổi mới ở bang Baden-Württemberg
Dự án "Ngày hội Đồng ruộng Kỹ thuật số" do Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp Baden-Württemberg khởi xướng thực sự là một điểm nhấn thú vị. Với công nghệ video 360 độ và thực tế ảo, dự án này cho phép nông dân tham quan các trang trại trình diễn và cánh đồng thử nghiệm ngay từ nhà mình. Kể từ khi ra mắt, số người tham gia đã tăng gấp ba lần so với các sự kiện trực tiếp truyền thống, đặc biệt là thu hút được nhiều nông dân trẻ.
Chìa khóa thành công của dự án nằm ở tính ứng dụng của công nghệ, khi mà nông dân chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh thông thường để tham gia, không cần thiết bị cao cấp. Nội dung cũng rất thực tế, tập trung vào các mặt hàng thiết yếu tại địa phương và những vấn đề cụ thể mà nông dân đang đối mặt. Hơn nữa, dự án còn cung cấp sự hỗ trợ liên tục thông qua các buổi tư vấn diễn ra sau sự kiện trực tuyến.
Kết luận: Chuyển đổi trong khủng hoảng
Trung tâm dịch vụ nông nghiệp của Đức đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng. Khi mà các mô hình dịch vụ truyền thống không còn bền vững, việc chuyển đổi số và phát triển bền vững lại mở ra nhiều cơ hội mới. Chìa khóa thành công chính là thoát khỏi những lối mòn đã tồn tại và định hình lại hệ thống dịch vụ để thực sự tập trung vào nhu cầu của nông dân.
Một chuyên gia tư vấn nông nghiệp từng chia sẻ: "Những trung tâm dịch vụ nông nghiệp tốt nhất không phải là những nơi có công nghệ tiên tiến nhất, mà là những nơi hiểu rõ nhất nhu cầu của người nông dân." Trong bối cảnh nông nghiệp của Đức, nơi mà công nghệ cao và truyền thống hòa quyện, cả sự chăm sóc nhân văn lẫn đổi mới công nghệ đều quan trọng như nhau.
Các trung tâm dịch vụ nông nghiệp trong tương lai sẽ không chỉ là nơi truyền tải công nghệ, mà còn trở thành chất xúc tác cho sự đổi mới và tích hợp giá trị trong hệ sinh thái nông nghiệp. Sự chuyển đổi này không chỉ ảnh hưởng đến sự tồn tại của các trung tâm mà còn quyết định xem nền nông nghiệp Đức có thể duy trì sức cạnh tranh và tính bền vững trong thế kỷ 21 hay không.
