Trước thực trạng chuyển đổi cây trồng trên đất lúa tại các tỉnh Nam bộ vẫn còn nhiều hạn chế, Cục Trồng trọt đề nghị các địa phương cần chú ý lựa chọn giống có năng suất và chất lượng cao, phù hợp với điều kiện của từng tiểu vùng sinh thái, đồng thời, tổ chức tập huấn, hướng dẫn quy trình kỹ thuật từng loại cây trồng chuyển đổi cho các hộ dân ứng dụng nhằm tăng hiệu quả sản xuất.
Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, diện tích cây trồng, vật nuôi chuyển đổi trên đất lúa năm 2021 tại vùng Nam bộ ước đạt 77.328 ha, trong đó vùng Đông Nam bộ gồm 6.401 ha, vùng Đồng bằng sông Cửu Long 70.927 ha. Việc chuyển đổi trên đất lúa giúp sử dụng nước tiết kiệm và mang lại lợi nhuận cao hơn trồng lúa, hệ số sử dụng đất tăng lên từ 1,5- 2,2 lần tùy điều kiện của từng vùng.
Cụ thể, diện tích chuyển đổi sang trồng cây hàng năm đạt 51.189 ha, trong đó vùng Đông Nam bộ 3.099 ha, Đồng bằng sông Cửu Long 48.090 ha. Diện tích chuyển đổi sang trồng cây lâu năm 14.712 ha; riêng vùng Đông Nam bộ 3.219 ha, Đồng bằng sông Cửu Long 11.493 ha. Ngoài ra, chuyển đổi sang nuôi trồng thủy sản (tôm - lúa; cá - lúa) 11.427 ha.
Qua thực tế chuyển đổi cây trồng, vật nuôi trên đất lúa tại các tỉnh Nam bộ, theo đánh giá của Cục Trồng trọt, vùng chuyển đổi còn mang tính tự phát, chưa phù hợp với kế hoạch chung, chưa có nhà máy chế biến và chưa có nhiều doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm.
Một số cây trồng khi chuyển đổi nhưng lợi thế cạnh tranh kém, đầu ra tiêu thụ sản phẩm chưa ổn định do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, gây khó khăn cho việc áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào canh tác, kiểm soát chất lượng.
Việc chuyển đổi cây trồng trên đất lúa còn thiếu liên kết với doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm, chưa đảm bảo khâu tiêu thụ mang tính bền vững. Một số địa phương chưa tính toán chi tiết và phân tích đầy đủ giá trị sản xuất trồng trọt nên việc khuyến cáo, tổ chức chuyển đổi chưa đạt hiệu quả cao. Đồng thời, kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ, một số vùng chưa hoàn thiện hệ thống thủy lợi, nhất là đê bao để phục vụ cho vùng màu có diện tích lớn; công trình thủy lợi chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên tiểu vùng chưa hoàn chỉnh.
Đáng chú ý, theo Cục Trồng trọt, đối với chuyển đổi sang trồng cây ăn quả, một số diện tích trồng với nguồn giống có chất lượng chưa đạt yêu cầu. Người trồng chưa nhuần nhuyễn với kỹ thuật canh tác cây ăn quả, thiếu kiến thức và phương tiện, trang thiết bị cho trồng cây ăn quả, dẫn đến chất lượng không cao, khó đạt vệ sinh an toàn thực phẩm.
Việc tổ chức sản xuất chưa theo quy hoạch và định hướng của địa phương, còn mang tính tự phát, phổ biến là thuê đất của nông dân trồng lúa để trồng cây cam. Việc chuyển đổi cây trồng từ đất lúa sang trồng cây ăn quả đòi hỏi phải có vốn đầu tư lớn. Trong khi đó, các địa phương chưa hoàn thiện quy hoạch, kế hoạch chuyển đổi gắn với thời vụ, vùng chuyển đổi, cây trồng, khoa học-kỹ thuật, tổ chức sản xuất, tiêu thụ sản phẩm.
Cục Trồng trọt cho rằng, để thực hiện tốt kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa tại các tỉnh Nam bộ, các địa phương cần tăng cường tuyên truyền, vận động và phổ biến rộng rãi về mục đích, ý nghĩa, hiệu quả của việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa kém hiệu quả sang cây trồng khác để thích ứng với tình hình biến đổi khí hậu hiện nay. Lựa chọn giống có năng suất và chất lượng cao, phù hợp với điều kiện của từng tiểu vùng sinh thái, giống có khả năng chống chịu được sâu bệnh tốt.
Tổ chức tập huấn, hướng dẫn quy trình kỹ thuật từng loại cây trồng chuyển đổi cho các hộ dân ứng dụng nhằm tăng hiệu quả sản xuất. Lồng ghép các chương trình, dự án để thực hiện các mô hình trình diễn hiệu quả nhằm giúp các hộ dân học hỏi, áp dụng. Ngoài ra, cần kết nối và mời gọi các doanh nghiệp tham gia liên kết sản xuất, cung ứng giống tốt và bao tiêu sản phẩm ổn định cho nông dân sản xuất./.
PV
