Từ đầu thế kỉ 21 đến nay, Peru là một trong những nước xuất khẩu chuối hữu cơ hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, sản lượng đã có xu hướng giảm kể từ năm 2017, chủ yếu là do các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt thường xuyên như mưa lớn, hạn hán kéo dài và sự lây lan của các loại bệnh như Fusarium Tropical Race 4 (TR4)…
Thời tiết khắc nghiệt và tái cấu trúc mô hình sản xuất
Ông Carlos Huamán, đại diện của CEDEPAS Norte, một tổ chức có hơn 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực phát triển nông thôn và chuyển giao công nghệ chỉ ra rằng, biến đổi khí hậu là thách thức cấp bách nhất hiện nay mà ngành này đang phải đối mặt. "Năm 2023, chúng tôi đã trải qua những trận mưa lớn và năm 2024, chúng tôi đã trải qua một đợt hạn hán kéo dài gần sáu tháng, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất và làm nổi bật nhu cầu hiện đại hóa hệ thống cung cấp nước", ông cho biết.
Để đối phó với những hạn chế này, các hợp tác xã đã bắt đầu khoan giếng ống, triển khai hệ thống thu thập nước và tối ưu hóa cơ sở hạ tầng thủy lợi hiện có. Ông Kelvin Atoche Escobar, Giám đốc Thương mại của liên minh hợp tác xã Norchira báo cáo rằng, sản lượng trái cây tươi đã giảm từ 20-30% so với năm trước. "Đồng thời, điều này đã thúc đẩy chúng tôi tìm kiếm các giải pháp bền vững hơn", ông nói thêm.
Norcira và sự đa dạng hóa
Norchira là một tổ chức chung kết hợp ba hợp tác xã lớn nhất tại Thung lũng Chira: APPBOSA, Usuarios Río y Valle và APBOSMAM. Tổ chức này được thành lập để đáp ứng nhu cầu củng cố lực lượng và theo đuổi nền kinh tế quy mô trong bối cảnh chi phí hậu cần cao ở Peru. "Các cuộc đàm phán chung đã giảm đáng kể chi phí vận chuyển, đầu vào và đóng gói", ông Atoche nói.
Sau hơn hai thập kỷ tập trung vào xuất khẩu chuối tươi, Norchira đang bước vào giai đoạn mới tập trung vào chế biến chuối không đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Bắt đầu từ năm 2025, tổ chức này sẽ triển khai xuất khẩu chuối nghiền và chuối sấy hữu cơ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về đồ ăn nhẹ lành mạnh và các sản phẩm tự nhiên ở châu Âu. "Chúng tôi có năng lực, nguyên liệu thô và các kênh cần thiết để tiếp cận thị trường", ông Atoche cho biết thêm.
Sốt chuối được làm từ loại trái cây không đạt tiêu chuẩn xuất khẩu tươi. Mỗi 2 kg chuối tươi có thể chế biến thành khoảng 1 kg sốt chuối. Sốt chuối được bán với giá từ 1,40-1,50 đôla/kg và được vận chuyển trong các thùng vô trùng 220 kg. Phương án thay thế này cho phép người sản xuất tăng thêm giá trị cho loại trái cây trước đây được bán với giá thấp trong nước, do đó tăng tính ổn định của thu nhập.
Đổi mới nông nghiệp và kiểm soát bệnh nấm Fusarium
Một trong những mối đe dọa kiểm dịch thực vật chính mà ngành này phải đối mặt là Fusarium TR4, một tác nhân gây bệnh được phát hiện lần đầu tiên ở Peru vào năm 2021. Loại nấm này có khả năng tồn tại trong đất lên đến 40 năm, do đó việc kiểm soát nó trở thành ưu tiên hàng đầu của quốc gia. Là một phần của dự án "Tăng cường chuỗi giá trị chuối hữu cơ", được đồng tài trợ bởi Tổ chức hợp tác Thụy Sĩ (SECO) và được thực hiện bởi CEDEPAS Norte, các phương án kỹ thuật đang được phát triển, bao gồm việc sử dụng phân bón sinh học, vi sinh vật có lợi và chất cải tạo đất, cũng như các giao thức an toàn sinh học nghiêm ngặt.
Trong khi đó, Peru đang tiến hành thử nghiệm thực địa để đưa vào các giống chuối kháng TR4, với sự hỗ trợ của Bộ Nông nghiệp và Khoa học Nông nghiệp Quốc gia (SENASA), Ủy ban Phát triển Nông nghiệp và Nông nghiệp Quốc tế Pháp (CIRAD) và Agrofair. "Nếu các giống này có khả năng phục hồi, đây sẽ là một bước quan trọng cho tính bền vững lâu dài của việc trồng chuối hữu cơ ở Peru", ông Huamán cho biết.
Chứng nhận, hậu cần và tiếp cận thị trường
Chứng nhận hữu cơ và thương mại công bằng vẫn là công cụ chính để tiếp cận các thị trường cao cấp, đặc biệt là ở Hoa Kỳ (chiếm 54% lượng chuối xuất khẩu của Peru), cũng như ở Hà Lan, Đức và Ý. Tuy nhiên, động lực thị trường đang thay đổi và lợi nhuận đang chịu áp lực. Theo Norcira, nhu cầu về chuối thương mại công bằng đã giảm. "Vào năm 2018, 95% chuối của chúng tôi được dán nhãn Thương mại công bằng. Ngày nay, con số này chỉ còn khoảng 70%. Phần còn lại, mặc dù hữu cơ, nhưng không được chứng nhận và thường được bán với giá thấp hơn giá thành sản xuất", ông Atoche chỉ ra.
Chi phí hậu cần cao cũng làm tăng thêm áp lực. Tình trạng thiếu container và gián đoạn cảng có tác động tiêu cực đến khả năng cạnh tranh. "Việc lên lịch lại và chậm trễ dẫn đến chi phí bổ sung làm giảm lợi nhuận của những người nông dân nhỏ", ông Huamán nói thêm.
Triển vọng và tính bền vững của ngành
Ngành công nghiệp chuối hữu cơ Peru đang ở một bước ngoặt. Một mặt, nó vẫn là một lựa chọn bền vững, bắt nguồn từ trách nhiệm xã hội và môi trường. Mặt khác, nó phải nhanh chóng thích ứng với môi trường toàn cầu đang thay đổi. Đa dạng hóa sản phẩm, quản lý đất và tưới tiêu hiện đại, kiểm soát dịch bệnh và các tổ chức hợp tác mạnh mẽ hơn là những trụ cột chính của chiến lược phát triển hiện tại.
Trong năm năm tới, ngành này đặt mục tiêu ổn định mức sản xuất, tăng giá trị thông qua chế biến xuất khẩu và củng cố vị thế trên thị trường hữu cơ.
Như ông Atoche kết luận: "Chúng tôi đang tiến về phía trước với tầm nhìn tích cực - hướng tới chuỗi giá trị công bằng hơn, hiệu quả hơn và bền vững hơn, đảm bảo giá cả công bằng cho người sản xuất và sản phẩm chất lượng có khả năng truy xuất nguồn gốc và giá trị xã hội cho người tiêu dùng."
