Buổi sáng làng dâu – nơi triết lý bắt đầu từ mùi đất
Sáng sớm ở ven sông Bôi, làng dâu còn phủ sương. Lá dâu ướt mịn, mùi cỏ non hòa cùng khói bếp sớm tạo thành thứ hương lành như một bản nhạc nông thôn.
Bác Len – người nuôi tằm ba đời – cười khà khà khi tôi hỏi về nghề cũ: “Giờ người ta không chỉ bán tơ, mà còn bán cả… phân tằm đó cậu ạ!”. Câu nói khiến tôi sặc ngụm trà, nhưng bác nói đúng. Con tằm bây giờ không chỉ là biểu tượng của sự cần cù, mà còn là "đại sứ" của một triết lý sống mới: mọi thứ đều có giá trị nếu ta biết nhìn bằng con mắt cảm thông và đặt nó đúng chỗ.
Cây dâu, con tằm, phân tằm - vòng tròn vô ngã của sự sống
Con tằm ăn lá dâu suốt ngày, tiêu hóa sạch sẽ, thải ra thứ mà dân quê gọi là “phân tằm”, còn giới khoa học thì trịnh trọng đặt tên “vi sinh hữu cơ tự nhiên”, trong đó chứa enzyme, khoáng chất và hệ vi sinh có lợi – thứ giúp đất hồi sinh mà không cần hóa chất. Từ bao đời, nông dân chỉ biết “đất thích cái này lắm” chứ chẳng cần phòng thí nghiệm nào xác nhận. Giờ thì giới chuyên môn mới công nhận: phân tằm là "vàng đen" của nông nghiệp xanh.
Còn trong Đông y, phân tằm khô – tàm sa – là vị thuốc quý. Vị ngọt cay, tính bình, dùng để trị phong thấp, đau đầu, tiêu thực. Từ thuốc, người ta chế ra túi chườm, gối dược liệu, bột tắm trẻ em. Nghe qua hơi buồn cười, nhưng trong thế giới của người thuận tự nhiên, ngay cả thứ nhỏ bé nhất cũng có thể chữa lành.
Du lịch phân tằm – chuyện tưởng đùa mà thật 100%
Ở An Lạc (Hòa Bình), một hợp tác xã đã mở mô hình “Trải nghiệm nghề tằm – từ lá dâu đến phân hữu cơ”. Du khách được cho tằm ăn, xem tằm nhả tơ, rồi tự tay hốt… phân tằm bón cây.
Trẻ con khoái chí, gọi đó là “phân organic chính hiệu”; người lớn ngắm vườn xanh lại cười: “Phân này thơm mùi đất, không mùi tiền.” Chị Hòa, hướng dẫn viên kể: “Ngày trước, ai cũng mơ ra thành phố. Giờ ở nhà vẫn có việc, vẫn được làm điều tử tế. Mấy nong tằm nhỏ giờ nuôi sống cả làng.”
Ở Đà Lạt, một nhóm thầy thuốc còn kết hợp cùng nông dân để lên men phân tằm, tạo ra mỹ phẩm tự nhiên và sản phẩm trị liệu. Người ta gọi vui là ‘spa mùi đất’, nơi mỗi giọt tinh chất được chiết ra từ sự biết ơn dành cho thiên nhiên.
Triết lý sống của con tằm – hy sinh mà không bi lụy
Con tằm chẳng cần danh hiệu, chẳng cần ồn ào. Nó ăn, nhả tơ, rồi hóa kén – sống hết mình trong thinh lặng. Nó không biết nói triết lý, nhưng đời nó là một triết lý: sống hết lòng cho điều nhỏ nhất.
Khi tằm chết, nó vẫn để lại sợi tơ óng ánh, phân bón cho đất, xác làm thuốc. Nếu con người cũng sống như thế – cho đi, rồi tiếp tục nuôi dưỡng – có lẽ thế giới đã ít rác, ít buồn hơn rất nhiều.
Phân tằm, nếu nhìn sâu, chẳng khác gì một vị thiền sư. Âm thầm chuyển hóa thứ thô thành tinh, khổ đau thành dưỡng chất, phân hủy thành hồi sinh. Giống như con người sau bao lần ngã – nếu biết “lên men” nỗi buồn, cũng sẽ tạo ra năng lượng mới cho chính mình.
Khi thiền gặp nông nghiệp
Thiền không chỉ có ở chùa, nó nằm ngay trong nong tằm, trong từng hạt phân rơi xuống đất. Cây dâu cho lá, tằm ăn lá, thải phân, đất nhận lại, rồi nuôi dâu. Một vòng tròn trọn vẹn – vô ngã, vô tận, vô vi mà hữu dụng.
Thế giới hiện đại gọi đó là “kinh tế tuần hoàn”. Nhưng dân quê đã làm điều đó từ bao đời mà chẳng cần thuật ngữ nào. Tằm không biết PR, nhưng sống đúng nghĩa xanh.
Lời kết: Sống như con tằm – lặng lẽ mà rực rỡ
Giữa thế giới chạy đua và ồn ào, bài học từ phân tằm nghe tưởng tếu mà thật ra thấm thía: không có gì là rác nếu ta biết yêu đất. Đừng ngại nhỏ bé, đừng sợ “dơ dáy” – chỉ cần ta sống có ích, đất sẽ thơm.
Bác Len nhìn nong tằm ăn rào rạo, cười hiền: “Con tằm rút ruột nhả tơ, người rút tâm làm đất. Đất thơm là mình sống không uổng.”
Tôi im lặng. Chỉ nghe tiếng tằm nhai lá, tiếng gió lùa qua vườn dâu – nhẹ như hơi thở của Mẹ Trái Đất.
Và tôi nghĩ, hóa ra triết lý sống an nhiên đôi khi bắt đầu từ tàm sa - phân tằm.
