Trong những năm gần đây, xu hướng nghiên cứu và phát triển các sản phẩm từ dược liệu bản địa ngày càng được chú trọng, đặc biệt là từ các loài thực vật quý hiếm tại các khu bảo tồn. Nghiên cứu mới công bố về tinh dầu bách xanh tại Pù Hoạt là một trong những bước đi đầu tiên mang tính chất khai mở trong lĩnh vực này.
Theo ông Nguyễn Văn Sinh, Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, cây bách xanh – thuộc họ Hoàng đàn – là loài thực vật quý, phân bố tại một số tỉnh miền núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ, trong đó có Nghệ An. Gỗ của cây được biết đến với giá trị kinh tế cao, tuy nhiên các nghiên cứu về hoạt tính sinh học từ tinh dầu đến nay vẫn còn rất hạn chế.
Trong nghiên cứu được thực hiện, các mẫu cành và thân cây bách xanh được thu thập tại rừng đặc dụng Pù Hoạt vào tháng 5/2023, sau đó được chưng cất tinh dầu bằng phương pháp lôi cuốn hơi nước. Tinh dầu thu được có màu vàng nhạt, mùi thơm đặc trưng, hàm lượng đạt khoảng 0,35% trên nguyên liệu khô.
Phân tích bằng thiết bị hiện đại cho thấy, tinh dầu bách xanh chứa khoảng 30 hợp chất, chiếm gần 92% thành phần bay hơi. Đáng chú ý, nhóm hợp chất chứa oxy – có hoạt tính sinh học cao, thường gặp trong cây dược liệu – chiếm tới 71,2%.
Kết quả thử nghiệm khả năng chống oxy hóa cho thấy tinh dầu có thể trung hòa hiệu quả các gốc tự do, là một trong những yếu tố hàng đầu gây lão hóa và nhiều bệnh lý mãn tính. Tuy hiệu quả chưa vượt trội so với chất chuẩn acid ascorbic (vitamin C), nhưng kết quả này vẫn cho thấy tiềm năng ứng dụng của tinh dầu trong các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và mỹ phẩm thiên nhiên.
Đặc biệt, phân tích thành phần hóa học cho thấy có sự khác biệt rõ rệt giữa tinh dầu bách xanh ở Pù Hoạt với các mẫu cùng loài nghiên cứu tại Đài Loan và Trung Quốc, chứng tỏ điều kiện sinh thái đặc thù của vùng rừng đặc dụng miền Tây Nghệ An đã ảnh hưởng đến chất lượng hoạt chất.
Bên cạnh ý nghĩa khoa học, nghiên cứu còn nhấn mạnh vai trò của công tác bảo tồn. Việc tiếp tục nghiên cứu, phát triển loài cây quý này không chỉ góp phần bảo vệ nguồn gen bản địa mà còn mở ra hướng đi mới trong khai thác bền vững lâm sản ngoài gỗ.
Tinh dầu bách xanh Pù Hoạt là một minh chứng rõ nét cho tiềm năng to lớn của các nguồn tài nguyên bản địa trong phát triển kinh tế xanh, gắn kết chặt chẽ giữa bảo tồn thiên nhiên với phát triển nông – lâm nghiệp bền vững, vì lợi ích lâu dài của cộng đồng và quốc gia.
| Cây Bách xanh còn có tên khác là Pơ mu giả, Tô hạp hương, Tùng hương. Tên khoa học: Calocedrus macrolepis Kurz thuộc họ hoàng đàn – Cupressaceae. Phân bố: Một số tỉnh miền núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ Việt Nam (trong đó có Nghệ An), Lào, Trung Quốc. Đặc điểm: Cây gỗ lớn, thường xanh, cao tới 25-30 m, gỗ có mùi thơm đặc trưng, tinh dầu có trong cành, lá và thân. Tình trạng bảo tồn: Loài thực vật nguy cấp, có tên trong Sách Đỏ Việt Nam. Ứng dụng tiềm năng: Tinh dầu có hoạt tính sinh học, đặc biệt là khả năng kháng oxy hóa, tiềm năng trong dược phẩm và mỹ phẩm tự nhiên. |
