Hiểm họa tiềm ẩn sau mỗi cơn bão
Sau mỗi đợt bão lũ, có hàng loạt nguy cơ âm thầm đe dọa sức khỏe con người. Trong đó, vấn đề an toàn thực phẩm như một thách thức nghiêm trọng. Khi nguồn cung bị gián đoạn, môi trường sống biến đổi, nước bị ô nhiễm và thực phẩm dễ hư hỏng, mọi mắt xích trong chuỗi cung ứng thực phẩm đều có thể trở thành “cửa ngõ” đưa mầm bệnh vào cơ thể. Việc hiểu rõ các nguy cơ, bệnh tật thường gặp và áp dụng nghiêm ngặt nguyên tắc vệ sinh chính là “chìa khóa” giúp mỗi gia đình vượt qua thời điểm nhạy cảm sau thiên tai.
Nguồn cung bị gián đoạn trước thiên tai
Bão lũ gây tác động trực tiếp đến nguồn cung cấp thực phẩm. Đường sá hư hỏng, giao thông ách tắc khiến việc vận chuyển lương thực, thực phẩm tươi sống bị gián đoạn, nhiều vùng dân cư rơi vào cảnh thiếu hụt nhu yếu phẩm. Ngay cả khi có nguồn cung, việc bảo quản và chế biến thực phẩm trong điều kiện mưa ẩm kéo dài cũng trở nên khó khăn. Độ ẩm cao tạo môi trường thuận lợi cho vi sinh vật phát triển, khiến thực phẩm nhanh chóng ôi thiu, mốc hỏng và sinh độc tố, làm tăng nguy cơ ngộ độc nếu vô tình sử dụng.
Không chỉ thực phẩm, nguồn nước – yếu tố sống còn trong sinh hoạt và chế biến – cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Sau mưa lũ, bùn đất, rác thải, xác động vật hay nước thải sinh hoạt hòa vào dòng nước gây ô nhiễm vi sinh và hóa chất. Nếu nguồn nước này không được xử lý triệt để mà dùng trực tiếp để ăn uống hoặc chế biến, nguy cơ ô nhiễm thực phẩm là rất lớn.
Mối đe dọa từ các bệnh truyền qua thực phẩm
Trong điều kiện vệ sinh khó khăn, các bệnh lây truyền qua thực phẩm và nước bị ô nhiễm có thể bùng phát mạnh. Ngộ độc thực phẩm cấp tính là nguy cơ dễ thấy nhất, xảy ra chỉ sau vài giờ nếu ăn phải thức ăn chứa vi khuẩn hoặc độc tố. Nguy hiểm hơn, nhiều bệnh truyền nhiễm có thể lan rộng trong cộng đồng như bệnh tả, thương hàn do Salmonella, lỵ trực trùng, bệnh than. Bên cạnh đó là các bệnh do virus như tiêu chảy (rotavirus, enterovirus), viêm gan A và E. Một khi xâm nhập cộng đồng, những mầm bệnh này không chỉ đe dọa từng cá nhân mà còn có thể gây ra dịch bệnh quy mô lớn, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe cộng đồng và hệ thống y tế.
Bắt đầu từ việc làm sạch môi trường sống
Để phòng tránh nguy cơ, việc bảo đảm vệ sinh sau bão lũ cần được triển khai sớm và toàn diện. Tổng vệ sinh từ nhà ở, nhà bếp đến các công trình công cộng như giếng nước giúp loại bỏ nguy cơ ô nhiễm từ môi trường. Nguồn nước sinh hoạt và chế biến phải được xử lý, khử trùng hoặc đun sôi kỹ trước khi dùng.
Tuyệt đối không sử dụng thực phẩm đã ôi thiu, mốc, hỏng hay gia súc, gia cầm chết do ngập nước, ngộ độc hoặc không rõ nguyên nhân. Thay vào đó, ưu tiên thực phẩm tươi, giàu vitamin để tăng sức đề kháng. Nguyên tắc “ăn chín, uống sôi” vẫn luôn là hàng rào phòng thủ hiệu quả chống lại mầm bệnh.
5 nguyên tắc vàng trong chế biến thực phẩm sau bão lũ
Quan trọng hơn cả, mỗi người có thể tự bảo vệ bản thân và gia đình bằng cách tuân thủ nghiêm ngặt 5 nguyên tắc an toàn thực phẩm mà Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị:
1. Giữ gìn vệ sinh tốt: Đây là nền tảng của mọi biện pháp phòng chống. Rửa tay bằng xà phòng hoặc chất tẩy rửa với nước sạch trước khi tiếp xúc với thực phẩm, trước và trong quá trình chế biến, sau mỗi lần đi vệ sinh. Dụng cụ và bề mặt chế biến cũng cần được làm sạch kỹ sau mỗi lần sử dụng. Không gian bếp nên được giữ thông thoáng, sạch sẽ và tránh côn trùng, động vật xâm nhập.
2. Để riêng thực phẩm sống và chín: Sự tiếp xúc giữa thực phẩm sống và chín là con đường lây nhiễm vi khuẩn phổ biến. Không để thịt, hải sản tươi sống lẫn với thực phẩm đã chế biến; sử dụng riêng dao, thớt cho từng loại thực phẩm; bảo quản thực phẩm trong các dụng cụ có nắp đậy để tránh ô nhiễm chéo.
3. Đun nấu kỹ: Hầu hết vi sinh vật gây bệnh bị tiêu diệt ở nhiệt độ cao. Thực phẩm, đặc biệt là thịt, trứng, hải sản cần được đun chín kỹ. Nếu phải hâm nóng lại, chỉ nên làm một lần và phải đảm bảo thực phẩm được làm nóng đều.
4. Giữ thực phẩm ở nhiệt độ an toàn: Thực phẩm dễ hư hỏng trong vùng nhiệt độ từ 5°C đến 60°C. Cần làm lạnh ngay và bảo quản trong tủ lạnh các thực phẩm đã nấu chín hoặc dễ hỏng nếu chưa dùng ngay. Thức ăn đã nấu chín nên giữ ở nhiệt độ trên 60°C cho tới khi sử dụng.
5. Sử dụng nước và nguyên liệu an toàn: Mọi khâu chế biến đều cần nước sạch. Rau, củ, quả (đặc biệt là loại ăn sống) phải được rửa kỹ. Chỉ chọn thực phẩm tươi từ nguồn đáng tin cậy, không dùng thực phẩm quá hạn hoặc đồ hộp phồng, méo – dấu hiệu cho thấy vi sinh vật đã xâm nhập.
“Lá chắn” sức khỏe bắt đầu từ mỗi gia đình
Năm nguyên tắc trên không chỉ là lời khuyên lý thuyết mà còn là “kim chỉ nam” hành động trong bối cảnh sau thiên tai. Khi mỗi gia đình tuân thủ, căn bếp sẽ trở thành tuyến phòng thủ đầu tiên và hiệu quả nhất chống lại dịch bệnh truyền qua thực phẩm.
Thiên tai là điều khó tránh khỏi, nhưng những hậu quả gián tiếp như ngộ độc thực phẩm hay dịch bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng ý thức và hành động. Khi mỗi người chủ động giữ gìn vệ sinh, bảo đảm an toàn thực phẩm, không chỉ sức khỏe gia đình được bảo vệ mà cả cộng đồng cũng tránh khỏi nguy cơ dịch bệnh lây lan. Trong hành trình khắc phục hậu quả sau bão lũ, sự cẩn trọng trong từng bữa ăn chính là nền tảng để chúng ta không chỉ “sống sót” mà còn “sống khỏe” – một hành động nhỏ nhưng mang lại lợi ích lớn cho cả xã hội.
