Dòng chảy từ “Xứ lạ mường trên” sẽ chảy mãi

STNN – Từ “Ké Nàm” đến “Cây sẹt trổ hoa” rồi đến “Rừng Pha Mơ yêu dấu”… dòng chảy từ “Xứ lạ mường trên” vẫn tiếp tục chảy mãi trong các thế hệ gia đình nhà văn Hoàng Hạc.

• Lễ hội chùa Hương – tinh hoa tín ngưỡng dân tộc Việt
• Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn 2022
• Tết “Pay tái” – nét đẹp văn hóa của đồng bào dân tộc Tày, Nùng

Trong tiết xuân ấm áp, chúng tôi xuôi theo sông Chảy đến thăm gia đình Nghệ nhân Ưu tú Hoàng Tương Lai tại xã Xuân Lai, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái – quê hương giàu truyền thống lịch sử cách mạng. Núi Ngàng, nơi che chở đội quân Tây Tiến xưa, vẫn sừng sững uy nghi bao bọc lấy bản làng. Trên đường dưới bản, hoa trạng nguyên nở đỏ như dẫn lối người; hoa đào, hoa mơ đua nhau khoe sắc như tô điểm thêm cho bản làng nơi đây.

Nghệ nhân Ưu tú Hoàng Tương Lai đón chúng tôi trong ngôi nhà sàn nhỏ khiêm nhường. Tuy đã bước sang tuổi 70, nhưng ông rất khỏe khoắn, nhanh nhẹn. Ngôi nhà sàn nhỏ này vừa là nơi sinh hoạt của gia đình ông nhưng cũng như một thư viện, bởi trên nhà dưới sàn là cả kho sách quý. Đây là nơi câu lạc bộ văn hóa dân gian xã Xuân Lai và các xã lân cận đến sinh hoạt tập múa hát hàng ngày.

Ông Nguyễn Dũng Giang, Phó Bí thư thường trực Huyện ủy huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái cho biết, ông Lai là con trai của cố nhà văn Hoàng Hạc. Năm 1976, nhà văn Hoàng Hạc là Ủy viên Thường trực Ban Vận động thành lập Hội VHNT Hoàng Liên Sơn (tiền thân của Liên hiệp Các hội VHNT Yên Bái ngày nay). Khi Hội được thành lập, ông giữ cương vị Phó Chủ tịch, rồi làm Chủ tịch từ năm 1984 đến năm 1986. Nhà văn Hoàng Hạc là người đặt những viên gạch đầu tiên cho Ngôi nhà “Văn nghệ Yên Bái”.

Hoàng Hạc là hội viên của Hội Nhà văn Việt Nam (là hội viên Hội Nhà văn đầu tiên của tỉnh Yên Bái), Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, Hội Văn học Nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam… Ông có một khối lượng tác phẩm khá đồ sộ, có thể kể đến: “Ké Nàm”, tập truyện ngắn (1964), trong đó có truyện ngắn “Ké Nàm” được giải thưởng cuộc thi truyện ngắn của Báo Văn nghệ; “Hạt giống mới”, tập truyện ký (1983); “Sông gọi”, tiểu thuyết (1986)…

Thừa hưởng truyền thống gia đình, sau khi rời quân ngũ, Nghệ nhân Hoàng Tương Lai trở về địa phương công tác, với hơn 20 năm là Bí thư Đảng ủy xã Xuân Lai. Vừa công tác, ông vừa sáng tác văn học, sưu tầm văn hóa giân gian. Ông là Hội viên Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Yên Bái. Nghệ nhân Hoàng Tương Lai là tác giả của nhiều bài ký, truyện ngắn, thơ như: “Những ngày ở cánh đồng Chum”, “Cây sẹt trổ hoa”, “Lời Tằng cẩu”, “Bảy vía”… Song, ông lại thành công và để lại nhiều dấu ấn với việc sưu tầm, biên dịch, thể hiện các làn điệu dân ca Tày. Biên dịch các bài dân ca từ tiếng Tày sang tiếng Việt, trực tiếp thể hiện bằng cả tiếng Tày và tiếng Việt rất hay là thế mạnh của nghệ nhân Hoàng Tương Lai.

Hoàng Tương Lai hát khảm hải, hát khắp, hát coọi, hát phong slư, hát quan làng… ở mọi lúc, mọi nơi, từ các lễ hội cho đến mừng nhà mới, cơm mới, đám cưới, trong các hội diễn văn nghệ. Dù ở đâu anh cũng đều say sưa, nồng thắm với mỗi lời ca, làn điệu.

Có thể nói anh là người “có duyên” với các giải thưởng: giải Nhì Liên hoan Hát then, đàn tính toàn quốc; Huy chương Vàng hát khảm hải Hội diễn Văn nghệ quần chúng toàn quốc; giải B Liên hoan Tiếng hát dân ca toàn quốc; giải Nhì Liên hoan Hát then, đàn tính toàn quốc… Nhưng với anh, không giải thưởng nào bằng được hát, được làm sống lại những làn điệu dân ca thấm đẫm tâm hồn, văn hoá dân tộc mình ngay trên chính mảnh đất mình gắn bó, yêu thương. Bà con nơi đây gọi anh là “người giữ hồn dân tộc”.

Không chỉ say mê ca hát, mà anh còn say sưa truyền dạy vốn dân ca Tày quý báu ấy cho các thế hệ trẻ. Con gái Hoàng Thị Thiết của anh cũng đam mê hát dân ca như bố. Các học trò do anh truyền dạy cũng đoạt nhiều giải thưởng trong các Liên hoan tiếng hát dân ca.

Thế hệ thứ 3 trong gia đình nhà văn Hoàng Hạc là Nông Quang Khiêm, cháu ngoại của nhà văn – một tác giả trẻ chững chạc của văn học Yên Bái. Tiếp nối truyền thống, mạch nguồn văn học từ đời ông cha, Nông Quang Khiêm đam mê viết văn, làm thơ từ khi còn là một học sinh trung học cơ sở.

Giờ đây, Nông Quang Khiêm đã là chủ nhân của tập truyện ngắn “Rừng Pha Mơ yêu dấu”, do NXB Kim Đồng xuất bản; tác phẩm đoạt giải B Văn học Nghệ thuật Yên Bái năm 2008 và nhiều tác phẩm thơ, truyện in trên sách, báo, tạp chí trung ương, địa phương. Nét đáng quý ở Nông Quang Khiêm là anh vẫn giữ được bản sắc dân tộc mình, tình yêu cội nguồn vẫn rừng rực cháy trong từng trang viết.

Mạch nguồn tài năng văn học – nghệ thuật vẫn tiếp tục chảy, từ “Ké Nàm”, “Xứ lạ mường trên” của Hoàng Hạc… đến “Cây sẹt trổ hoa” của Hoàng Tương Lai…, rồi đến “Rừng Pha Mơ yêu dấu” của Nông Quang Khiêm… Mỗi thế hệ như một khúc sông trong dòng sông văn học – nghệ thuật thấm đượm hồn dân tộc, đượm tình người và mang trong đó nét đẹp của vùng cao Yên Bái. Dòng sông ấy sẽ chảy mãi, để hoà vào biển lớn.

Đức Huấn