Làng Trù là một phần trong Quần thể Khu di tích Quốc gia đặc biệt Kim Liên. Nơi đây không chỉ lưu giữ mái nhà tranh đơn sơ nơi Bác sinh ra, mà còn chất chứa bao lớp ký ức, bao câu chuyện thầm thì của thời thơ ấu, là cội nguồn sâu lắng đã vun đắp nên tâm hồn cao cả, trái tim yêu nước nồng nàn của Người.
Trong gian nhà tranh ba gian mộc mạc, dưới bóng tre làng rì rào, vào một buổi sáng tháng Năm năm 1890, Nguyễn Sinh Cung – người sau này trở thành Chủ tịch Hồ Chí Minh – đã cất tiếng khóc đầu đời. Căn nhà nhỏ ấy thuộc về ông bà ngoại của Người. Sau khi sinh con, bà Hoàng Thị Loan cùng gia đình đã sống tại đây một thời gian trước khi theo chồng chuyển vào Kinh đô Huế.
Làng Trù là vùng đất cổ, có bề dày văn hóa, nơi người dân sống hiền hậu, cần cù với nghề nông, giàu lòng nhân ái và đặc biệt coi trọng việc học. Truyền thống hiếu học ấy như mạch nguồn nuôi dưỡng chí khí và khát vọng của những người con quê hương, trong đó có cậu bé Nguyễn Sinh Cung thuở nào.
Gia đình cụ Nguyễn Sinh Sắc – một dòng tộc tiêu biểu của làng – nổi tiếng bởi sự thanh bạch, đức độ và ý chí vươn lên bằng học vấn. Chính từ những mái nhà giản dị, từ những buổi học chữ nho dưới ánh đèn dầu leo lét, những tấm lòng trung nghĩa, thủy chung, mà nhân cách Hồ Chí Minh đã được hình thành và tỏa sáng.
Làng Trù không chỉ là nơi khởi đầu của cuộc đời Bác Hồ, mà còn là chốn thiêng đón Người trở về trong hai lần đặc biệt của hành trình cách mạng. Lần đầu, vào tháng 6/1957, sau hơn nửa thế kỷ bôn ba khắp năm châu vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, Bác trở về quê hương. Trong bộ kaki bạc màu, đôi dép cao su quen thuộc, Người bước chầm chậm trên lối cũ vào làng, lặng nhìn ngôi nhà tranh nơi mình từng cất tiếng khóc đầu tiên. Ánh mắt Bác rưng rưng, dừng lại trước chiếc chõng tre, cái nong, cái nia – những vật dụng giản dị mà thân thương, gợi nhớ một thời thơ ấu sâu đậm nghĩa tình.
Người xúc động nói với đồng bào: “Tôi là người dân Kim Liên, người con của mảnh đất Nghệ An thân thương. Hôm nay được về thăm quê, được gặp bà con, tôi rất vui mừng, rất cảm động.” Rồi Người căn dặn: “Đồng bào ta, nhất là các cháu thiếu nhi, phải biết giữ gìn truyền thống tốt đẹp của quê hương, phải học hành chăm chỉ, rèn luyện tốt để sau này xây dựng đất nước giàu mạnh.” Lời nhắn nhủ ấy, như dòng suối ngọt lành thấm sâu vào tâm khảm mỗi người dân Làng Trù, trở thành kim chỉ nam cho bao thế hệ tiếp bước.
Lần thứ hai, vào tháng 12/1961, Chủ tịch Hồ Chí Minh trở lại Làng Trù – không phải như một nguyên thủ quốc gia, mà như một người con xa quê trở về thăm làng, thăm họ hàng, thăm bà con chòm xóm. Người đi bộ vào làng, ân cần trò chuyện với các cụ già, xoa đầu lũ trẻ, thăm lại từng góc bếp, sân nhà của ngôi nhà tranh xưa. Bao năm xa cách, mà từng chi tiết vẫn in đậm trong trí nhớ của Người – một ký ức nguyên vẹn, chan chứa yêu thương.
Bác nói: “Làng mình tuy nghèo, nhưng giàu nghĩa tình, giàu truyền thống hiếu học. Đó là điều quý giá nhất phải giữ gìn.” Từ lời dạy mộc mạc ấy, người dân Làng Trù luôn khắc ghi và gìn giữ như báu vật. Nơi đây không ngừng vun đắp cho những thế hệ tiếp theo sống tử tế, học hành chăm ngoan, góp phần dựng xây quê hương, đất nước.
Làng Trù hôm nay vẫn nguyên nét giản dị xưa, vẫn mái nhà tranh đượm khói lam chiều, vẫn những hàng tre xanh rì rào trong gió. Nhưng trong lòng mỗi người dân nơi đây, nơi ấy đã trở thành một “địa chỉ đỏ” – nơi thiêng liêng khởi đầu hành trình vĩ đại của một con người làm rạng danh dân tộc.
Trở về Làng Trù là trở về với cội nguồn, với dòng chảy bất tận của lịch sử và văn hóa dân tộc, về với những giá trị lặng thầm nhưng bền vững – nơi đã ươm mầm cho khát vọng độc lập, tự do và lý tưởng sống vì nhân dân, vì đất nước của Bác Hồ kính yêu.
