Tìm hiểu về bệnh hại sau thu hoạch trên chuối Tiêu hồng và chuối Nam Mỹ

STNN - Việt Nam là một trong những quốc gia sản xuất chuối lớn, đặc biệt là giống chuối Tiêu hồng (Musa acuminata) và chuối Nam Mỹ (Musa paradisiaca). Tuy nhiên, sau thu hoạch, những giống chuối này phải đối mặt với nhiều bệnh hại do vi sinh vật, gây thiệt hại lớn về kinh tế cho nông dân.

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc Viện Vi sinh vật và Công nghệ sinh học (ĐHQG Hà Nội) và Viện Bảo vệ thực vật (Bộ NN-PTNT), chuối Tiêu hồng là giống chuối phổ biến ở Việt Nam, được trồng nhiều ở các tỉnh như Hưng Yên và Phú Thọ. Các bệnh hại chủ yếu ảnh hưởng đến chất lượng chuối sau thu hoạch bao gồm bệnh thối quả và bệnh đốm quả. Cụ thể, bệnh thối quả chiếm tỷ lệ cao nhất, lên tới 79,1%, trong khi bệnh đốm quả cũng không kém phần nghiêm trọng với tỷ lệ 75,5%. Những bệnh này thường phát triển mạnh trong giai đoạn chuối trưởng thành và thu hoạch, gây ra tổn thất lớn cho nông dân.

benh-hai-sau-thu-hoach-stnn-1730100487.png
Các bệnh do vi sinh vật được ghi nhận trên hai giống chuối Tiêu hồng và Nam Mỹ tại các địa phương được điều tra: Bệnh thối quả (A); bệnh đốm quả (B, C); bệnh nứt vỏ (D); bệnh thối xì gà (E).

Đối với giống chuối Nam Mỹ nhập nội (Musa paradisiaca) sản xuất tập trung tại các tỉnh khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên (trồng nhiều ở Đắk Lắk và Gia Lai), bệnh đốm quả vẫn là một trong những vấn đề đáng lo ngại. Bệnh này thường bùng phát mạnh vào mùa mưa, làm thất thu từ 5-20% sản lượng. Ngoài ra, việc thối hỏng do bọ vẽ cũng đã được ghi nhận với tỷ lệ xuất hiện lên tới 66,6%. Những thông tin này không chỉ cho thấy mức độ nghiêm trọng của bệnh hại mà còn phản ánh thách thức lớn trong việc duy trì sản xuất chuối bền vững ở Việt Nam.

Nghiên cứu của các nhà khoa học cho thấy bệnh đốm quả ghi nhận trên cả hai giống chuối. Bệnh thối quả, nứt vỏ và thối xì gà chỉ ghi nhận trên giống chuối Tiêu hồng. Nguyên nhân chính dẫn đến bệnh hại sau thu hoạch trên chuối Tiêu hồng và chuối Nam Mỹ chủ yếu là do vi sinh vật. Các loại nấm như Corynespora torulosa B2B, Microdochium colombiense B6, Fusarium circinatum B13F và Aspergillus niger GL2.1 được xác định là tác nhân gây bệnh thối quả. Những mầm bệnh này thường phát triển mạnh trong điều kiện độ ẩm cao và nhiệt độ biến động, cho thấy rằng môi trường khí hậu và điều kiện bảo quản có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của chúng.

benh-hai-sau-thu-hoach-stnn-2-1730100487.png
Lây nhiễm nhân tạo các chủng nấm trên quả chuối: Quả chuối chưa lây nhiễm (A); Các vết thương tổn sau 10 ngày lây nhiễm (B, C, D); Đối chứng (E).

Ngoài ra, quy trình canh tác và thu hoạch cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các bệnh hại này. Sự thiếu kiến thức về kỹ thuật bảo quản sau thu hoạch, như không thực hiện các biện pháp vệ sinh nhà xưởng, hoặc không sử dụng thuốc kháng nấm đúng cách, có thể dẫn đến sự lây lan của bệnh. Hơn nữa, việc thu hoạch chuối ở độ chín không phù hợp cũng là một yếu tố làm tăng nguy cơ tổn thất sau thu hoạch.

Để đối phó với các bệnh hại sau thu hoạch trên chuối, các giải pháp phòng ngừa là rất cần thiết. Người nông dân cần nâng cao kiến thức về kỹ thuật canh tác và bảo quản chuối sau thu hoạch. Việc áp dụng chặt chẽ và khoa học quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP có thể giúp giảm thiểu rủi ro từ bệnh hại; Thực hiện vệ sinh nhà xưởng sản xuất và không để chuối bệnh tích lũy trong khu vực xử lý là một biện pháp quan trọng để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh; và áp dụng các biện pháp bảo quản lạnh cho chuối xuất khẩu, giúp kéo dài thời gian bảo quản và giảm thiểu thiệt hại do bệnh hại. 

Việc nghiên cứu và phát triển các giống chuối kháng bệnh cũng cần được thúc đẩy đồng thời sàng lọc tìm kiếm các vi sinh vật đối kháng với các chủng nấm gây bệnh đã xác định, hướng tới phát triển chế phẩm sinh học phòng bệnh thối quả. Nhận diện các bệnh hại, hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng các giải pháp phòng ngừa hiệu quả là cần thiết để bảo vệ sản lượng chuối, nâng cao chất lượng sản phẩm và đảm bảo thu nhập cho nông dân. Chỉ khi thực hiện đồng bộ các biện pháp này, ngành sản xuất chuối mới có thể phát triển bền vững.

Quốc Anh