Nông nghiệp là nguồn cung cấp lương thực thực phẩm cho con người, là cơ sở để tồn tại, điều kiện tiên quyết cho mọi hoạt động sản xuất và là nền tảng của nền kinh tế quốc dân. Trong thời đại mới, nông nghiệp sinh thái là xu hướng tất yếu trong sự phát triển của nền nông nghiệp hiện đại. Nó phù hợp với các yêu cầu của khái niệm phát triển xanh của một đất nước, đáp ứng các mục tiêu chuyển đổi xanh và ít carbon toàn cầu, đồng thời giúp đạt được sự phát triển bền vững và lành mạnh. Là một nước nông nghiệp lớn trên thế giới, sau một thời gian dài phát triển, Pháp đã có chính sách hỗ trợ vững chắc, hệ thống phát triển sinh thái hỗ trợ, khoa học công nghệ và lý thuyết tiên tiến, đã hình thành nên một trong những nền nông nghiệp sinh thái hàng đầu thế giới.
1. Nông nghiệp sinh thái ở Pháp
Nông nghiệp sinh thái khác biệt so với nông nghiệp truyền thống. Đây là một mô hình phát triển nông nghiệp mới, dựa trên các nguyên tắc sinh thái và kinh tế, tập trung vào việc duy trì và cải thiện môi trường sinh thái trong sản xuất nông nghiệp, ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại và các phương pháp kỹ thuật hệ thống để quản lý nông nghiệp chuyên sâu, hiệu quả và bền vững. Nước Pháp với bề dày phát triển lâu đời, đã bắt đầu quá trình phát triển từ sớm nhờ vào nguồn vốn dồi dào và nền công nghiệp tiên tiến. Quốc gia này cũng đã phát triển các ngành dịch vụ, tạo ra một nền công nghiệp tương đối hoàn chỉnh và dẫn đầu thế giới trong lĩnh vực nông nghiệp sinh thái.
Vào những năm 1990, trước tình trạng suy thoái môi trường và cạn kiệt tài nguyên, Pháp đã tích cực nghiên cứu các phương pháp mới để thúc đẩy chuyển đổi sinh thái trong nông nghiệp. Năm 1992, nước này khởi xướng chính sách "nông nghiệp đa chức năng", được các nước EU khác hưởng ứng, dẫn đến việc ban hành “Chính sách nông nghiệp chung” và “Kế hoạch môi trường nông nghiệp”.
Theo xu hướng phát triển bền vững toàn cầu, chính phủ Pháp đã triển khai một kế hoạch môi trường quốc gia, quy định nhiều biện pháp cụ thể nhằm bảo vệ môi trường và xây dựng hệ sinh thái. Đồng thời, nước này cũng thúc đẩy việc thành lập các tổ chức công như Cơ quan kiểm soát năng lượng và môi trường Pháp và Viện Môi trường. Nền nông nghiệp Pháp từng bước chuyển từ nông nghiệp quảng canh sang nông nghiệp thâm canh, chất lượng sản phẩm nông nghiệp được cải thiện đáng kể, và hệ sinh thái cũng phát triển mạnh mẽ hơn. Trình độ nông nghiệp của nước này cũng đã được nâng cao theo.
2. Tầm quan trọng của các chính sách
Sự hỗ trợ của chính phủ và bảo vệ về mặt pháp lý là những yếu tố cơ bản cho sự phát triển của nông nghiệp sinh thái ở Pháp. Vào những năm 1990, Liên minh Châu Âu bắt đầu xây dựng và điều chỉnh các tiêu chuẩn và quy định liên quan đến nông nghiệp sinh thái và hữu cơ. Năm 2018, Ủy ban Châu Âu đã phê duyệt Quy định (EC) 2018/848, bản sửa đổi mới nhất về sản xuất hữu cơ và ghi nhãn sản phẩm hữu cơ. Quy định này mở rộng phạm vi giám sát pháp lý, cải thiện sự phối hợp giữa các quy định khác nhau và tăng cường giám sát chuỗi nông nghiệp hữu cơ. Việc thực hiện quy định này đánh dấu sự thiết lập một khuôn khổ pháp lý toàn diện và ràng buộc của EU đối với nông nghiệp hữu cơ, tạo ra các tiêu chuẩn sản phẩm nông nghiệp tốt hơn và mới hơn, đồng thời bảo vệ sự phát triển của nông nghiệp sinh thái.
Để đáp ứng các yêu cầu chung của Liên minh Châu Âu, Pháp đã đưa việc thúc đẩy và phát triển nông nghiệp sinh thái vào luật, kết hợp nhu cầu của người sản xuất với việc bảo vệ người tiêu dùng, nhằm chuẩn hóa trật tự thị trường nông nghiệp và kích thích sức sống ngay từ nguồn. Năm 2008, Pháp ban hành “Kế hoạch Nông nghiệp sinh thái 2012”, với mục tiêu mở rộng diện tích nông nghiệp sinh thái lên gấp ba lần. Đến năm 2018, nước này đã đề xuất một kế hoạch nghiên cứu ưu tiên về nông nghiệp sinh thái, nhằm tạo ra một hệ sinh thái hài hòa giữa thiên nhiên và con người, qua đó thúc đẩy quá trình chuyển đổi và phát triển nông nghiệp sinh thái.
Năm 2021, Bộ Nông nghiệp và Thực phẩm Pháp khởi động kế hoạch "Công nghệ Nông nghiệp Pháp", cam kết đầu tư 200 triệu euro trong vòng 5 năm để hỗ trợ các dự án đổi mới nông nghiệp. Mục tiêu của kế hoạch này là giúp nông nghiệp thích ứng tốt hơn với các thách thức của biến đổi khí hậu và phát triển nền nông nghiệp sinh thái, kết hợp ba lợi ích chính.
3. “Ba vấn đề nông thôn” là bề mặt, khoa học công nghệ là cốt lõi là trung tâm
Lấy khoa học công nghệ làm trung tâm, khuyến khích sự hăng hái của người nông dân là những biện pháp cơ bản để phát triển nông nghiệp sinh thái. “Tam nông” bao gồm nông nghiệp, nông thôn và nông dân, luôn là yếu tố then chốt trong sự phát triển nông nghiệp. Các ý tưởng công nghệ tiên tiến trang bị kiến thức và kỹ năng cho nông dân, trong khi sự nhiệt tình của họ thúc đẩy sự phát triển nông nghiệp. Ngược lại, sự phát triển nông nghiệp cũng mang lại lợi ích cho nông dân. Hai yếu tố này tương tác lẫn nhau, tạo ra động lực thúc đẩy sự phát triển của nông thôn.
Chính phủ Pháp luôn chú trọng tăng cường đầu tư cho nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực nông nghiệp sinh thái và tích cực triển khai các nghiên cứu kỹ thuật liên quan. Quốc gia này đã thành lập 16 trung tâm nghiên cứu nông nghiệp, xây dựng một hệ thống nghiên cứu toàn diện hợp tác với các trường cao đẳng và đại học nông nghiệp để kịp thời chuyển giao kết quả nghiên cứu.
Năm 1959, Pháp ban hành “Hiến chương khuyến nông” và thành lập các tổ chức như Cơ quan xúc tiến kết quả nghiên cứu nông nghiệp, Cơ quan phát triển nông nghiệp quốc gia, và Hội đồng khuyến nông và tiến bộ nông nghiệp quốc gia. Những tổ chức này chủ yếu cung cấp hướng dẫn và hỗ trợ chuyên môn cho phát triển nông nghiệp, tập trung vào việc nâng cao kiến thức cho người làm nông và hỗ trợ kỹ thuật cho các đơn vị sản xuất, qua đó nâng cao tinh thần sản xuất của nông dân và phát huy vai trò của họ trong sự phát triển nông nghiệp.
Hơn nữa, sự tiến bộ của khoa học công nghệ, sự phát triển không ngừng của ngành phân bón, cùng với việc cải tiến liên tục các giống cây trồng đã nâng cao đáng kể hiệu quả sản xuất của nền nông nghiệp Pháp. Những yếu tố này liên tục thổi luồng sinh khí mới vào quá trình chuyển đổi sinh thái nông nghiệp, định hướng cho sự chuyển đổi từ nông nghiệp truyền thống sang nông nghiệp sinh thái.
4. Hướng đến khách hàng, đáp ứng nhu cầu
Nhắm vào thị trường người tiêu dùng và đáp ứng nhu cầu của họ là biện pháp cần thiết để phát triển nông nghiệp sinh thái. Sự phát triển của nền nông nghiệp hữu cơ xuất phát từ nhu cầu tìm kiếm thực phẩm an toàn của người tiêu dùng. Theo một cuộc khảo sát của Tổ chức Xúc tiến Nông nghiệp Hữu cơ Pháp, gần 80% người tiêu dùng Pháp đã mua thực phẩm hữu cơ và dự định tiếp tục. Trong số đó, 70% cho rằng nông nghiệp sinh thái là phương pháp hiệu quả không chỉ giải quyết các vấn đề môi trường mà còn bảo vệ sức khỏe con người.
Trong những năm gần đây, nhu cầu về sản phẩm nông nghiệp hữu cơ tại Pháp liên tục tăng, nhưng tốc độ tăng trưởng hàng năm chỉ khoảng 10%, vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu mạnh mẽ và khắt khe của thị trường. Do đó, Chính phủ Pháp chú trọng điều chỉnh cơ cấu sản xuất nông nghiệp và sản phẩm, nỗ lực hợp lý hóa mô hình phát triển nông nghiệp giữa các vùng, đồng thời áp dụng phân công lao động chuyên môn hóa để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp và nâng cao trình độ thương mại hóa.
Dựa trên các điều kiện địa lý tự nhiên, phong tục lịch sử và trình độ công nghệ khác nhau, chính phủ Pháp đã xây dựng các kế hoạch phát triển nông nghiệp cho từng vùng. Các vùng phía tây và miền núi, với nhiều tài nguyên đồng cỏ và chăn nuôi, có thể trở thành trụ cột kinh tế. Ở phía bắc, khí hậu lạnh thích hợp cho việc canh tác củ cải đường trên diện rộng. Vùng đất màu mỡ ở lưu vực Paris rất thích hợp cho trồng lúa mì chất lượng cao. Khu vực phía Nam Địa Trung Hải có thể mở rộng việc trồng các loại cây thương mại như nho. Cách tiếp cận này không chỉ giúp thích ứng với điều kiện địa phương và tận dụng tối đa lợi thế của từng vùng, mà còn tạo ra thương hiệu riêng biệt cho từng địa phương. Điều này tăng cường tính đa dạng và khả năng cạnh tranh quốc tế của các sản phẩm nông nghiệp Pháp, đồng thời thích ứng với nhu cầu đa dạng của thị trường và đảm bảo an ninh cho nền kinh tế nông nghiệp sinh thái.
5. Kinh nghiệm thành công của nông nghiệp sinh thái ở Pháp
Tăng cường chính sách khuyến khích nông nghiệp sinh thái
Chính phủ và các phương tiện truyền thông tại Pháp đã đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn người tiêu dùng tham gia tiêu thụ thực phẩm xanh. Để đạt được chuyển đổi sinh thái trong nông nghiệp, chính phủ Pháp đã thiết lập nhiều chính sách khuyến khích và bảo đảm, bao gồm:
• Quỹ phát triển tương lai cho nông nghiệp sinh thái
• Quỹ trợ cấp đặc biệt cho nông nghiệp sinh thái
• Quỹ bồi thường ô nhiễm
• Chính sách giảm thuế.
Những chính sách này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho nông dân mà còn nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về lợi ích của thực phẩm hữu cơ, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của nông nghiệp sinh thái.
Nâng cao chất lượng nhân lực ngành nông nghiệp
Chính phủ Pháp rất coi trọng việc thúc đẩy công nghệ nông nghiệp và đào tạo nhân lực ngành nông nghiệp, xem nhân lực nông nghiệp là một phần quan trọng trong kế hoạch phát triển nông nghiệp sinh thái. Đối với việc thúc đẩy công nghệ nông nghiệp, Pháp đã tích cực thành lập các tập đoàn nông nghiệp và nhóm công nghệ để phát triển và phổ biến công nghệ nông nghiệp.
Về giáo dục nông nghiệp, các khóa đào tạo nghề đã được thiết lập tại các trường trung cấp nông nghiệp và trung cấp nghề. Theo quy định, chỉ những người có chứng chỉ đào tạo nghề nông nghiệp mới được phép trở thành người vận hành nông nghiệp có trình độ. Mục tiêu là làm cho sản xuất nông nghiệp trở nên chuyên nghiệp, có hệ thống và hiệu quả, đồng thời mở rộng và củng cố nền nông nghiệp của đất nước.
Tăng cường đầu tư vào khoa học công nghệ nông nghiệp sinh thái
Nước Pháp rất coi trọng việc đổi mới công nghệ trong lĩnh vực nông nghiệp sinh thái, đã thành lập các tổ chức và quỹ đặc biệt cho lĩnh vực này, đồng thời xây dựng một hệ thống lý thuyết tương đối hoàn chỉnh. Tuy nhiên, hiện nay, một số vùng vẫn chưa có đủ khả năng cung cấp cho nông dân giống cây, phân bón, dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật, tín dụng và thông tin chất lượng cao.
Trong khi tình hình hệ thống lý luận về nông nghiệp sinh thái chưa hoàn thiện, cần thiết phải đầu tư đủ kinh phí cho nghiên cứu khoa học. Đồng thời, cần tuân thủ chiến lược phát triển các vùng, tăng cường hỗ trợ cho những khu vực khó khăn, và nghiên cứu mô hình nông nghiệp sinh thái phù hợp với điều kiện phát triển của từng khu vực. Cần hoàn thiện hệ thống phát triển nông nghiệp sinh thái quốc gia và xây dựng kế hoạch phát triển nông nghiệp sinh thái phù hợp với thực tiễn. Đồng thời, nỗ lực cập nhật và ứng dụng các biện pháp kỹ thuật, bao gồm đổi mới công nghệ truyền thống và tiếp thu công nghệ tiên tiến, từ đó từng bước hình thành lợi thế công nghệ và hệ thống dịch vụ chất lượng cao.
Ngoài ra, cần thúc đẩy đổi mới khoa học và công nghệ thông qua các dự án thí điểm. Một cơ quan giám sát sẽ được thành lập để theo dõi và đánh giá phát triển các dự án công nghệ nông nghiệp sinh thái theo thời gian thực, từ đó đưa ra các biện pháp điều chỉnh phù hợp. Chính phủ Pháp, các chuyên gia nông nghiệp và xã hội đều đóng vai trò tích cực trong việc phát triển nông nghiệp sinh thái, giúp Pháp thiết lập một hệ thống phát triển nông nghiệp sinh thái toàn diện và hoàn chỉnh.
