Nông nghiệp là một trong những hoạt động kinh tế lâu đời nhất mà con người đã tham gia từ những ngày đầu của nền văn minh. Các nhà sử học cho rằng nông nghiệp bắt nguồn khoảng 11.500 năm trước tại Trung Đông. Hoạt động này đã tạo điều kiện cho con người định cư tại những khu vực nhất định, cho phép cư dân địa phương chủ động trồng rau, trái cây và cây ăn quả để phục vụ nhu cầu thương mại.
Nghiên cứu cho thấy các pharaon Ai Cập, người Babylon ở Lưỡng Hà và người Sumer đều đã độc lập phát triển các kỹ thuật nông nghiệp riêng, khiến cho nông nghiệp trở thành trụ cột kinh tế quan trọng trong thời đại của họ. Lưu vực Lưỡng Hà, bao gồm một phần lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và Iraq ngày nay, nằm giữa hai con sông Tigris và Euphrates. Khu vực này được người Ả Rập gọi là "Đất Đen" nhờ nguồn nước dồi dào và đất đai màu mỡ, biểu trưng cho những vùng đất canh tác rộng lớn và thảm thực vật xanh tươi, mang lại tiềm năng to lớn cho phát triển nông nghiệp.
Người Babylon đã thành thạo trong việc xây dựng đập, kênh đào và hồ chứa để quản lý nước tưới một cách hiệu quả. Cây trồng chính của họ vào thời điểm đó bao gồm ngũ cốc như lúa mì, lúa mạch, vừng và chà là.
Nông nghiệp hiện đại
Trong giai đoạn chuyển tiếp từ lịch sử cổ đại sang thế kỷ 20, sự phát triển công nghệ và nông nghiệp diễn ra tương đối chậm. Ai Cập là một ví dụ điển hình về sự phụ thuộc lâu dài vào nông nghiệp, một tình trạng vẫn tồn tại cho đến giữa thế kỷ 20. Người Ai Cập đã xuất sắc trong việc xây dựng một hệ thống thủy lợi kết nối với dòng sông Nile trù phú, điều này đã cải thiện đáng kể hiệu quả sản xuất nông nghiệp.
Các luật cải cách nông nghiệp trước đây nhằm vào quyền sở hữu đất nông nghiệp tư nhân đã dẫn đến tình trạng đất đai bị chia cắt và sản lượng nông nghiệp giảm sút. Tình hình càng trở nên phức tạp hơn do việc chuyển đổi các vùng đất nông nghiệp rộng lớn thành các dự án phát triển đô thị dựa trên đầu tư hoặc các khu dân cư.
Điều này đã thúc đẩy chính phủ Ai Cập bắt tay vào xây dựng đập, và từ năm 1899 đến năm 1902, Đập Aswan (hay còn gọi là Hồ chứa Aswan) đã được xây dựng ở miền nam Ai Cập. Chức năng chính của đập là tích trữ nước trong mùa lũ và điều tiết dòng chảy để đảm bảo tưới tiêu cho đất nông nghiệp.
Trong suốt thế kỷ 20, bông dần trở thành một trong những cây trồng quan trọng nhất của Ai Cập, không chỉ là nguồn thu xuất khẩu cốt lõi mà còn nổi tiếng là một trong những giống bông hảo hạng nhất thế giới. Nền nông nghiệp Ai Cập cũng sản xuất nhiều loại lương thực thiết yếu khác, bao gồm gạo, khoai tây, cà chua, ngô và lúa mì.
Tác động tiêu cực của chính sách đối với nông nghiệp
Trong nửa sau thế kỷ 20, những biến động chính trị đã thúc đẩy những thay đổi sâu sắc trong lĩnh vực nông nghiệp của nhiều quốc gia Ả Rập. Luật cải cách nông nghiệp nhắm vào quyền sở hữu đất nông nghiệp tư nhân đã dẫn đến sự phân mảnh và suy giảm sản lượng. Tình trạng này càng trầm trọng hơn khi nhiều vùng đất nông nghiệp rộng lớn bị chuyển đổi thành bất động sản đầu tư hoặc khu dân cư. Hai yếu tố này kết hợp lại đã dẫn đến sự sụt giảm đáng kể diện tích đất canh tác, và hậu quả là sự suy giảm vai trò của nông nghiệp trong nền kinh tế quốc dân.
Các nước Ả Rập đã chứng kiến một "làn sóng" nông dân đổ xô vào các thành phố để tìm kiếm việc làm trong các ngành dịch vụ và thủ công mỹ nghệ. Đồng thời, một lượng lớn nông dân cũng đã di cư đến các quốc gia vùng Vịnh, đặc biệt là Ả Rập Xê Út, Kuwait và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, để làm việc trong lĩnh vực xây dựng, dịch vụ và thậm chí cả nông nghiệp địa phương.
Nông nghiệp ở các quốc gia như Iraq, Syria, Ai Cập và Sudan đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng cơ cấu ngày càng nghiêm trọng. Vấn đề nổi cộm nhất là sự gia tăng dân số nhanh chóng, dẫn đến nhu cầu lương thực tăng đáng kể. Các quốc gia này đang vật lộn để đáp ứng nhu cầu này, chuyển từ các nước xuất khẩu lương thực sang các quốc gia ngày càng phụ thuộc vào nhập khẩu. Hơn nữa, họ còn phải đối mặt với những thách thức kép về biến đổi khí hậu và sa mạc hóa, cùng với nhu cầu đầu tư vào nông nghiệp thấp.
Thách thức của sự giàu có chiến lược
Các nước Ả Rập có tiềm năng to lớn trong việc phát triển ngành nông nghiệp và tăng đóng góp vào GDP. Để đạt được mục tiêu này, cần có một chiến lược thiết kế cẩn thận, bao gồm việc khôi phục vai trò trung tâm của nông nghiệp trong nền kinh tế quốc gia, thúc đẩy cải cách hệ thống đất đai, sửa đổi các quy định về quyền sở hữu nông nghiệp, và tăng cường sự tham gia của khu vực tư nhân.
Ngoài ra, cần thiết lập và cải thiện hệ thống đào tạo công nghệ nông nghiệp hiện đại, cũng như lựa chọn cây trồng phù hợp với các môi trường sinh thái khác nhau. Nông nghiệp cũng cần được hỗ trợ bằng nguồn tài chính ưu đãi và tăng cường đầu tư. Những biện pháp này phải đủ mạnh để thúc đẩy ngành nông nghiệp, biến nó thành nguồn xuất khẩu lương thực chính - trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua các ngành công nghiệp chế biến.
Trong nhiều thập kỷ, nông nghiệp đã bị lãng quên ở nhiều quốc gia sản xuất ngũ cốc Ả Rập như Ai Cập, Syria, Iraq và Sudan. Ngành này cần được phục hồi và nâng cấp thông qua việc áp dụng các công nghệ và phương pháp quản lý tiên tiến từ các nước phát triển. Nếu được quan tâm và hỗ trợ đáng kể, đóng góp của nông nghiệp vào GDP ở một số quốc gia Ả Rập có thể vượt quá 20% trong vài năm tới.
