Vẹm đất (hay vòm) là loài nhuyễn thể hai mảnh vỏ, xuất hiện phổ biến tại ao lắng, đầm nuôi tôm thâm canh, các tuyến kênh rạch, cửa sông và cửa biển ở Cà Mau. Trước đây, loài này ít được chú ý vì không có giá trị kinh tế nên. Gần đây, một số thương lái đã thu mua vẹm đất để làm thức ăn nuôi tôm hùm, tôm sú bố mẹ.
Tại nhiều nơi trong tỉnh, bà con cũng tự phát sử dụng vẹm đất làm thức ăn nuôi cua và bước đầu cho kết quả khả quan. Trong thịt vẹm chứa đến 53,5% protein, 17,6% glucid và 8,6% chất khoáng (Na, Ca, Mg...) – những thành phần quan trọng giúp cua tăng trưởng, lột xác và phát triển vỏ tốt.
Xuất phát từ thực tế địa bàn tỉnh Cà Mau còn nhiều ao nuôi tôm thâm canh đã xuống cấp, nhiễm mầm bệnh, bị bỏ không hoặc chỉ dùng làm ao lắng, ao chứa thải, Sở KH&CN Cà Mau đã giao Trung tâm Thông tin và Ứng dụng KH&CN phối hợp với UBND xã Tân Duyệt (huyện Đầm Dơi) triển khai dự án “Sử dụng vẹm đất (vòm) làm thức ăn nuôi cua bán thâm canh hai giai đoạn trong ao nuôi tôm thâm canh kém hiệu quả”.
Dự án được thực hiện trên diện tích 11,7 ha của chín hộ dân tại xã Tân Duyệt. Mô hình chia làm hai giai đoạn, giai đoạn 1 nuôi cua quảng canh trong vuông tôm, diện tích 9 ha (1,5 con/m²), cho ăn cá tạp trong 60 ngày. Tỷ lệ sống đạt 24,5%, trọng lượng trung bình 128 g/con. Giai đoạn 2, nuôi cua trong ao tôm thâm canh bỏ trống, diện tích 2,7 ha (1 con/m²), cho ăn vẹm đất trong 90 ngày. Tỷ lệ sống đạt 76,5%. Trọng lượng trung bình 278 g/con, năng suất 506 kg/ha/vụ.
Tổng doanh thu toàn mô hình đạt gần 1,5 tỷ đồng, lợi nhuận trung bình 102 triệu đồng/ha/vụ. Hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR) là 8,25, tức cần 8,25 kg vẹm để sản xuất 1 kg cua thương phẩm. Chi phí thức ăn chỉ khoảng 33.000 đồng/kg cua – thấp hơn so với các loại thức ăn truyền thống khác (tôm - tép - cá nhỏ, thức ăn công nghiệp,…) từ 1,2–2 lần.
Mô hình không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn góp phần tận dụng hợp lý ao nuôi tôm kém hiệu quả. Nhóm thực hiện đề xuất các cơ quan chức năng tiếp tục khuyến khích nhân rộng mô hình, giúp người dân phát triển sinh kế bền vững từ nguồn tài nguyên sẵn có.
