Bên ngoài nó khô khốc, sần sùi, nâu xám như lớp bọt đóng vỏ. Bên trong lại là một cấu trúc chia ngăn rất trật tự: trứng được bọc kỹ để đi qua mưa nắng, qua rét mướt. Đợi mùa ấm, cái “cục xốp” ấy mở ra, trả về cho vườn tược những con bọ ngựa non. Chúng lặng lẽ “đi tuần” trên luống rau, săn sâu, bắt rầy, xử lý những kẻ chuyên làm lá thủng lỗ chỗ như vừa bị bấm lỗ.
Bọ ngựa không cần ai khen. Nó làm việc như một người gác cổng vô danh của đồng ruộng. Người ta bứt bỏ, phá tổ, biến chúng thành “nguyên liệu” theo những lời đồn thổi, rồi khoác lên những mỹ từ “quý hiếm”, "thần dược" để hợp thức hóa cho một cảm giác yên tâm chưa rõ thực hư.
Đây là câu chuyện của nông nghiệp ứng dụng. Khi một tổ trứng bị lấy đi, không chỉ một cá thể mất đi mà là cả một thế hệ kế tiếp bị triệt hạ. Thiên địch ít đi, sâu hại có cơ hội tăng. Sâu tăng, phản xạ quen thuộc xuất hiện: tăng thuốc bảo vệ thực vật. Thuốc tăng, thiên địch càng chết. Thiên địch chết, sâu lại càng mạnh hơn. Vòng xoáy ấy cứ thế vận hành trơn tru như một chiếc máy tự hủy được bôi dầu bằng nỗi lo: “Phải sạch ngay lập tức!”.
Nghe thật trớ trêu: chúng ta sợ rau tồn dư hóa chất, nhưng lại trực tiếp góp tay khiến đồng ruộng phải xịt thuốc nhiều hơn. Giống như đuổi bảo vệ đi vì thấy không vừa mắt, rồi lại ngạc nhiên khi trộm kéo đến. Tự nhiên vốn có trật tự riêng của nó, rút bớt một mắt xích (một loài) khỏi chuỗi, toàn bộ hệ sinh thái sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, gây mất cân bằng. Lệch một mùa chưa thấy, lệch vài mùa bắt đầu than “sâu năm nay dữ quá”. Lệch thêm nữa thì ong bướm thưa, chim ít về, đất mệt và người cũng mệt theo.
Có những thứ đáng giá không phải vì hiếm, mà vì nó đứng đúng vị trí mà nó thuộc về. Bọ ngựa và cái tổ trứng của nó nằm đúng vị trí ấy: bé nhỏ, không bắt mắt, nhưng âm thầm giữ nhịp cho cả khu vườn. Nhìn một “cục xốp nâu trên cành dâu”, nếu chỉ thấy rác, tay sẽ bứt rất nhanh. Nhưng nếu nhìn thấy một mùa vụ đang được tự nhiên bảo vệ, tay sẽ tự khắc chậm lại.
Và đôi khi, cái chậm ấy mới là sự khôn ngoan. Không phải khôn để thắng ai, mà khéo để giữ cho ruộng vườn còn bạn hữu. Tự nhiên không biết giận, tự nhiên chỉ rút quân. Khi quân rút hết, con người chỉ còn cách tự đánh thay bằng hóa chất, bằng chi phí và bằng những lo âu dài hạn.
Một tổ trứng bé xíu thôi, nhưng có thể là ranh giới giữa một khu vườn được thở và một khu vườn phải gồng mình để tồn tại.
