Những con số nổi bật
Được đánh giá là một trong những quốc gia xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới, Việt Nam đang không ngừng khẳng định vị thế của mình với những sản phẩm nông sản chủ lực như gạo, cà phê, tiêu và trái cây.
Số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) cho thấy, xuất khẩu (XK) nông lâm thủy sản tháng 9/2024 đạt 5,85 tỷ USD, tăng 31% so với tháng 9/2023. Tính chung 9 tháng, hầu hết các nhóm hàng đều tăng, nên kim ngạch XK tăng, đạt 46,28 tỷ USD, tăng 21%. Đây là thành tựu đáng khích lệ trong bối cảnh kinh tế toàn cầu vẫn còn gặp nhiều biến động. Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực bao gồm gạo, cà phê, hạt điều, hồ tiêu, và thủy sản đều có sự tăng trưởng ấn tượng.
Trong số các mặt hàng xuất khẩu, gạo và cà phê là hai sản phẩm nổi bật với khối lượng và giá trị xuất khẩu tăng trưởng vượt bậc. Cụ thể, gạo Việt Nam xuất khẩu vượt 7 triệu tấn, với dòng gạo thơm, gạo hữu cơ đang ngày càng được thị trường quốc tế ưa chuộng. Cà phê, đặc biệt là cà phê Robusta, đã tăng mạnh về sản lượng xuất khẩu, chiếm vị trí quan trọng trên thị trường toàn cầu. Cùng với đó, các sản phẩm từ hạt điều và hồ tiêu cũng ghi nhận sự gia tăng cả về khối lượng và giá trị xuất khẩu.
Thách thức đối với ngành xuất khẩu nông sản
Dù có những kết quả khả quan, ngành xuất khẩu nông sản Việt Nam vẫn đối diện với nhiều thách thức, đặc biệt là các yêu cầu tiêu chuẩn cao từ thị trường nhập khẩu, tác động của biến đổi khí hậu và sự cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia xuất khẩu khác. Nhiều thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ, và Nhật Bản đã áp dụng các quy định nghiêm ngặt về chất lượng sản phẩm, truy xuất nguồn gốc và an toàn thực phẩm. Điều này đặt ra những yêu cầu cao về quy trình sản xuất, từ khâu trồng trọt, thu hoạch đến chế biến và đóng gói. Nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn này, các sản phẩm nông sản của Việt Nam khó có thể duy trì chỗ đứng vững chắc trên thị trường quốc tế.
Biến đổi khí hậu ngày càng tác động mạnh mẽ đến sản xuất nông nghiệp, gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, ngập lụt, và sạt lở đất, làm suy giảm năng suất và chất lượng nông sản. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến các vùng sản xuất lớn như Đồng bằng sông Cửu Long - vựa lúa và trái cây chính của cả nước. Các quốc gia có nền nông nghiệp mạnh trên thế giới như Thái Lan, Ấn Độ, Brazil và Indonesia đều là những đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Việt Nam trong lĩnh vực xuất khẩu nông sản. Những quốc gia này đang không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm và tối ưu hóa quy trình sản xuất để chiếm lĩnh thị trường quốc tế. Việt Nam cần phát triển các chiến lược xuất khẩu linh hoạt và tạo ra sự khác biệt về thương hiệu nông sản để tăng tính cạnh tranh.
Cơ hội và giải pháp cho xuất khẩu nông sản
Để mở ra cơ hội phát triển cho việc xuất khẩu nông sản, Việt Nam đã tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) như Hiệp định EVFTA (Việt Nam - EU) và CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương). Các hiệp định này giúp giảm thuế quan, mở rộng cửa cho nông sản Việt Nam vào các thị trường khó tính với mức chi phí thấp hơn, đồng thời cải thiện khả năng cạnh tranh của các sản phẩm nông nghiệp trên thị trường quốc tế.
Một trong những yếu tố giúp nông sản Việt Nam khẳng định vị thế là việc xây dựng thương hiệu và gia tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm. Các thương hiệu nổi tiếng như gạo ST25, cà phê Trung Nguyên đã tạo dựng được niềm tin lớn trên thị trường quốc tế. Để nâng cao giá trị xuất khẩu, Việt Nam cần tập trung phát triển thương hiệu quốc gia, đầu tư vào nghiên cứu sản phẩm chế biến sâu và cải thiện chất lượng đồng đều.
Quý 3 năm 2024 đánh dấu một giai đoạn phát triển ấn tượng của ngành xuất khẩu nông sản Việt Nam, với kim ngạch đạt mức cao kỷ lục. Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng này, việc ứng dụng công nghệ, nâng cao chất lượng và phát triển sản phẩm chế biến sâu là những yếu tố quan trọng.
