Tiềm năng lớn để phát triển khu công nghiệp sinh thái
Tại Việt Nam, mô hình khu công nghiệp sinh thái xuất hiện từ năm 1992 với khu công nghiệp Nomura - khu FDI đầu tiên kể từ Luật Đầu tư nước ngoài (1987). Giai đoạn 2015-2019, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) phối hợp UNIDO hỗ trợ thí điểm chuyển đổi 4 khu công nghiệp truyền thống sang sinh thái: Khánh Phú, Gián Khẩu, Hòa Khánh và Trà Nóc 1, 2. Từ năm 2020–2024, chương trình tiếp tục được mở rộng tại Hải Phòng, Đồng Nai và TP.HCM với tài trợ từ Chính phủ Thụy Sĩ.
Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển khu công nghiệp sinh thái, với 433 khu đang hoạt động trên gần 130.000 ha tính đến quý I/2025. Dự kiến đến năm 2030, diện tích quy hoạch có thể vượt 210.000 ha – tạo dư địa đáng kể để lồng ghép định hướng sinh thái trong quy hoạch công nghiệp.
Tuy vậy, tiến trình chuyển đổi còn chậm. Theo Bộ Công Thương, đến tháng 5/2024, chỉ 1–2% trong hơn 400 khu công nghiệp thực hiện chuyển đổi sang mô hình sinh thái. Trong bối cảnh mới, việc phát triển khu công nghiệp xanh, sinh thái và chuyển đổi hạ tầng hiện hữu đã trở thành nhu cầu cấp thiết.
Về chính sách, Nghị định 82/2018/NĐ-CP và Nghị định 35/2022/NĐ-CP đã bước đầu xác lập khái niệm, tiêu chí, ưu đãi cho khu công nghiệp sinh thái. Đặc biệt, Nghị định 35 nhấn mạnh vai trò của địa phương, bổ sung quy định về nhà ở công nhân, dịch vụ tiện ích và khuyến khích hợp tác công - tư. Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT cũng đã được ban hành, quy định cụ thể về giám sát, đánh giá hiệu quả khu và doanh nghiệp sinh thái.
Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, khung pháp lý hiện vẫn chỉ nằm ở cấp nghị định, thông tư – thiếu luật riêng điều chỉnh khu công nghiệp, gây bất cập và thiếu thống nhất trong triển khai. Các nội dung như năng lượng tái tạo, nước tái chế, điện mặt trời áp mái vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể, khiến doanh nghiệp gặp nhiều lúng túng. Nhiều nhà đầu tư cũng băn khoăn về hiệu quả, thủ tục và chính sách ưu đãi khi chuyển đổi sang mô hình sinh thái.
Đáng chú ý, trong giai đoạn 2024-2028, Chính phủ Thụy Sĩ cam kết hỗ trợ 3,6 triệu USD cho dự án mở rộng mô hình khu công nghiệp sinh thái thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, triển khai tại các địa phương như Hải Phòng, Bắc Ninh, Đồng Nai và TP. Hồ Chí Minh.
Tận dụng lợi thế để khẳng định vị thế trong dòng chảy đầu tư toàn cầu
Phát triển khu công nghiệp sinh thái không chỉ là xu hướng tất yếu trong thời đại phát triển bền vững, mà còn là cơ hội chiến lược để Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thích ứng với sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu
Việt Nam có tiềm năng lớn để chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp xanh, sinh thái và thông minh. Tuy nhiên, để thúc đẩy mạnh mẽ hơn, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa chính phủ, nhà đầu tư hạ tầng, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế trong chia sẻ công nghệ, huy động vốn và nâng cao năng lực quản trị.
Trên thực tế, nếu đón đầu đúng xu hướng và có chiến lược đầu tư hiệu quả, Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng lợi thế để khẳng định vị thế trong dòng chảy đầu tư toàn cầu. Mô hình khu công nghiệp sinh thái không chỉ là lựa chọn phát triển, mà là điều kiện tiên quyết trong bối cảnh yêu cầu toàn cầu về phát triển xanh, phát thải thấp ngày càng rõ nét.
Dù đối mặt không ít thách thức về chi phí, công nghệ, quy mô và pháp lý, nhưng với sự đồng hành của nhà nước và các tổ chức quốc tế, khu công nghiệp sinh thái hứa hẹn sẽ trở thành động lực quan trọng cho tăng trưởng xanh, đồng thời nâng tầm vị thế Việt Nam trên bản đồ đầu tư quốc tế.
