Đây là những di sản văn hóa phi vật thể mang giá trị tiêu biểu, gắn liền với đời sống tín ngưỡng, tinh thần và bản sắc riêng của cộng đồng các dân tộc Tày, Dao Tiền và Dao Đỏ ở tỉnh Cao Bằng.
Chữ Nôm Tày là loại hình chữ viết cổ, ra đời từ nhu cầu ghi chép tiếng nói dân tộc, dựa trên việc vay mượn và cải biến chữ Hán. Chữ này từng được sử dụng rộng rãi trong thơ ca dân gian, truyện kể, sách thuốc và văn khấn, phản ánh sự phát triển ngôn ngữ, tư duy và tín ngưỡng của cộng đồng dân tộc Tày – dân tộc chiếm số đông tại Cao Bằng.
Cùng với các dân tộc khác, người Tày đã sáng tạo và hoàn thiện chữ Nôm Tày trong suốt hàng nghìn năm để sử dụng trong giao lưu và lưu trữ tư liệu. Đây là một thành tựu lớn góp phần làm giàu cho kho tàng văn hóa nước nhà.
Kỹ thuật in hoa văn bằng sáp ong của người Dao Tiền tại xã Tam Kim và Thành Công thuộc loại hình tri thức dân gian và nghề thủ công truyền thống. Người phụ nữ Dao dùng sáp ong để vẽ họa tiết trên vải rồi nhuộm chàm, tạo nên những bộ váy áo độc đáo, mang đậm yếu tố tâm linh và bản sắc văn hóa tộc người. Mỗi hoa văn không chỉ thể hiện sự khéo léo mà còn truyền tải thông điệp văn hóa được lưu giữ qua nhiều thế hệ.
Nghệ thuật vẽ tranh thờ của người Dao Đỏ tại xã Thanh Long là một phần không thể thiếu trong các nghi lễ tín ngưỡng. Các bức tranh được vẽ thủ công bằng chất liệu tự nhiên như than, đất, và rễ cây, thể hiện thế giới quan, nhân sinh quan và niềm tin về thần linh, tổ tiên. Đây là loại hình nghệ thuật kết hợp giữa yếu tố thẩm mỹ, tín ngưỡng và giáo dục văn hóa tâm linh.
Việc ba di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh Cao Bằng được công nhận cấp quốc gia không chỉ khẳng định giá trị văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số mà còn mở ra cơ hội cho địa phương tiếp tục bảo tồn và phát huy giá trị di sản, trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, du lịch và xây dựng bản sắc văn hóa vùng non nước Cao Bằng.
