Vượt khó nhờ cây nha đam
Trước đây, trên hơn 2 sào đất cát của gia đình, chị Phan Thị Ngân Tho (phường Văn Hải, TP Phan Rang - Tháp Chàm) chủ yếu canh tác hành, tỏi. Tuy nhiên, chi phí đầu tư để trồng hai loại cây này khá cao, phải bỏ nhiều công chăm sóc, mà hiệu quả kinh tế không tương xứng. Do đó, chị quyết định chuyển sang trồng cây nha đam.
Chị Tho chia sẻ: "Trồng hành tỏi phải đầu tư nhiều vốn, bỏ nhiều công, giá thì bấp bênh. Trong khi đó, cây nha đam dễ trồng, tốn ít chi phí, lại có thể thu hoạch quanh năm. Nhờ cây nha đam mà gia đình tôi có thu nhập ổn định, lo được cho con cái, cuộc sống cũng đỡ vất vả hơn".
Không chỉ riêng chị Tho, trong những năm qua, cây nha đam trở thành lựa chọn của nhiều gia đình nông dân ở phường Văn Hải. Cùng với nho, măng tây xanh và táo, nha đam đang dần khẳng định vị thế là một trong những cây trồng chủ lực của ngành nông nghiệp Ninh Thuận. Trong khoảng một thập kỷ trở lại đây, phong trào trồng nha đam phục vụ xuất khẩu phát triển mạnh mẽ, đưa vùng đất đầy nắng gió này trở thành “thủ phủ nha đam” lớn nhất cả nước.
Theo thống kê năm 2024, toàn tỉnh Ninh Thuận có khoảng 508 ha nha đam, sản lượng đạt hơn 70.442,9 tấn lá/năm. Diện tích tập trung chủ yếu tại TP Phan Rang - Tháp Chàm và các huyện Ninh Hải, Thuận Bắc, Thuận Nam, Ninh Sơn, Ninh Phước, Bác Ái. Đồng thời, tính đến 06/2025, tỉnh Ninh Thuận có khoảng 30,18ha cây nha đam sản xuất ứng dụng công nghệ cao, trong đó: TP Phan Rang - Tháp Chàm có 0,18 ha; huyện Thuận Bắc là 20 ha và 10 ha ở huyện Thuận Nam.
Khí hậu khắc nghiệt, đất cát bạc màu lại là môi trường lý tưởng cho cây nha đam
Được mệnh danh là “xứ sở của nắng và gió”, Ninh Thuận sở hữu khí hậu khô hạn đặc trưng, với nhiệt độ trung bình từ 26 - 27°C, tổng lượng nhiệt tích lũy dao động từ 9.500 - 10.000°C mỗi năm. Gió mạnh, mưa ít và nền đất chủ yếu là cát pha. Những yếu tố tưởng chừng là bất lợi này lại trở thành điều kiện lý tưởng để cây nha đam sinh trưởng và phát triển mạnh mẽ.
Bén rễ tại Ninh Thuận từ đầu những năm 2000, cây nha đam nhanh chóng thích nghi với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cho năng suất ổn định và chất lượng vượt trội. Đến năm 2008, diện tích trồng đã được mở rộng đáng kể, đưa nha đam trở thành cây trồng chủ lực của tỉnh, tạo sinh kế bền vững cho hàng trăm hộ nông dân.
Theo ông Phan Ngọc Khỏe - Chủ tịch Hội Nông dân phường Văn Hải (TP Phan Rang - Tháp Chàm), cây nha đam có sức sống mạnh mẽ, thích nghi tốt với khí hậu khô hạn, ít bị ảnh hưởng bởi sương muối hay mưa gió. “Đây là cây trồng có khả năng tái sinh tuần hoàn, khi thân cây già, nông dân có thể cưa gốc để đôn thấp lại và tiếp tục khai thác. Dù giá thị trường có biến động, nha đam vẫn là nguồn thu nhập đều đặn hàng tháng cho bà con nông dân” - ông Khỏe cho biết.
Nha đam tại Ninh Thuận chủ yếu là giống Lô Hội (Aloe Vera), nổi tiếng với khả năng chịu hạn, thích nghi tốt với đất cát và cát pha. Đây là loại đất có độ pH từ 7 - 8, thoát nước tốt, ít sâu bệnh, hoàn toàn phù hợp với điều kiện địa lý của vùng.
Giải thích về lý do cây nha đam phù hợp với vùng đất này, Thạc sĩ Lê Xuân Ánh - Phó trưởng Bộ môn Sử dụng đất (Viện Thổ nhưỡng Nông hóa) phân tích: “Ninh Thuận có lượng mưa trung bình hằng năm chỉ trên 900 mm, thời gian nắng kéo dài 7 - 8 tiếng/ngày. Điều đó rất lý tưởng cho cây nha đam phát triển. Bởi đây là loài có nguồn gốc từ châu Phi, vốn ưa sáng và nhiệt độ cao.”
Cũng theo ông Ánh, vùng trồng nha đam tại Ninh Thuận chủ yếu nằm trên đất cát, được tưới bằng nguồn nước có độ mặn nhẹ. Chính yếu tố đặc biệt này đã góp phần tạo nên sự khác biệt của sản phẩm. Nếu như nhiều vùng khác, nha đam thường bị đắng, nhầy nhớt hoặc nhỏ thân thì tại Ninh Thuận, cây cho lá to, thịt dày, ít nhớt, vị thanh mát, giữ được độ giòn và hàm lượng gel cao. Đây là những tiêu chí rất quan trọng khi chế biến nha đam thành thực phẩm hoặc mỹ phẩm.
Ngoài ra, do ít sâu bệnh, cây nha đam ở Ninh Thuận thường được canh tác theo hướng tự nhiên, hạn chế tối đa sử dụng hóa chất, góp phần tạo ra sản phẩm sạch, an toàn với người tiêu dùng.
Mở lối sinh kế mới cho nông dân Ninh Thuận
Chuyên canh nha đam hơn 10 năm, anh Vũ Trọng Toàn, phường Văn Hải (TP Phan Rang - Tháp Chàm) cho biết: Vườn nha đam của gia đình anh cho thu hoạch đều đặn 30 - 45 ngày một lần, trung bình mỗi năm thu được khoảng 9 - 10 lứa, sản lượng đạt 5 - 7 tấn/sào/lứa. Hiện giá bán bẹ nha đam tươi dao động từ 2.200 - 2.800 đồng/kg, riêng loại bẹ to, đều, hàng tuyển, có thể lên tới 3.000 đồng/kg, nguồn thu nhập ổn định hơn so với những loại cây khác.
"So với nhiều loại cây trồng khác, nha đam ít sâu bệnh, tỷ lệ hư hại thấp nên hiệu quả kinh tế cũng ổn định hơn. Đây là lựa chọn phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của vùng" - anh Toàn cho biết thêm.
Sau hơn 20 năm bén rễ nơi vùng đất đầy nắng gió, cây nha đam là minh chứng rõ nét cho tư duy sản xuất mới của người dân Ninh Thuận. Từ mô hình tự phát ban đầu, người nông dân từng bước hình thành tổ hợp tác, hợp tác xã, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường trong và ngoài nước.
Sự tham gia của các doanh nghiệp lớn trong chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ đã tạo "cú hích" quan trọng, không chỉ đảm bảo đầu ra ổn định, mà còn nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm thông qua chuyển giao kỹ thuật.
Theo quy hoạch, đến năm 2030, diện tích nha đam toàn tỉnh Ninh Thuận dự kiến đạt trên 500 ha. Đây không chỉ là con số về mở rộng diện tích, mà còn thể hiện tầm nhìn dài hạn trong việc phát triển cây trồng phù hợp khí hậu, gắn với nông nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn.
Nha đam hôm nay không chỉ là cây trồng có giá trị kinh tế, mà còn là “biểu tượng xanh” của Ninh Thuận - biểu tượng cho tinh thần kiên cường, sáng tạo, thích nghi với thiên nhiên khắc nghiệt để vươn lên làm giàu.
Đặc biệt, việc sản phẩm nha đam Ninh Thuận được xây dựng Chỉ dẫn địa lý đã trở thành bước đệm quan trọng để khẳng định vị thế của loại cây trồng này ở thị trường trong nước và quốc tế, mở ra tương lai phát triển bền vững cho nông nghiệp vùng khô hạn.
