Chazuke có thể không đẹp mắt, nhưng nó lại rất quan trọng trong bữa ăn hàng ngày của nhiều người. Vào những đêm khuya sau giờ làm việc, khi bạn không cảm thấy thèm ăn, hoặc trong những ngày giá lạnh, một bát cơm chan trà có thể mang lại cảm giác an yên hơn bất kỳ món ăn ngon nào khác.
Chazuke không chỉ tiện lợi và nhanh chóng, mà còn thể hiện một phương pháp ăn kiêng độc đáo. Món ăn này nhấn mạnh sự điều độ, không lãng phí và tôn trọng hương vị tự nhiên của nguyên liệu.
Tại sao một bữa ăn có vẻ bình thường như vậy lại trở thành món ăn quốc gia phổ biến ở Nhật Bản? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu lịch sử của món ăn này.
Chazuke là gì?
Cơm chan trà xanh là món ăn được thưởng thức bằng cách đổ trà nóng lên cơm. Ở Kyoto, món này được nhiều người trìu mến gọi là "bubuzuke". Trong đó, "bubu" là phương ngữ Kyoto có nghĩa là trà hoặc nước nóng, còn "zuke" có nghĩa là dưa muối. Khi kết hợp lại, "bubuzuke" mang ý nghĩa là cơm chan trà.
Nói một cách chính xác, không có tiêu chuẩn cố định nào cho cách thưởng thức cơm chan trà, và các loại trà được sử dụng cũng rất đa dạng. Hơn nữa, món ăn này còn phát triển thành nhiều biến thể độc đáo ở các vùng khác nhau của Nhật Bản, mỗi nơi mang những đặc trưng riêng.
Nguồn gốc của Chazuke
Cách ăn này có thể bắt nguồn từ thời Heian (794-1185). Những ghi chép về việc ngâm cơm trong canh hoặc nước đã xuất hiện trong các cuốn sách cổ, chẳng hạn như "Konjaku Monogatarishu" (hay còn gọi là "Konjaku Monogatari"), một tuyển tập gồm hơn một nghìn câu chuyện Nhật Bản được viết vào cuối thời Heian.
Diễn biến của Chazuke
Thời kỳ Heian: Vào thời điểm này, người ta thường đổ nước nóng lên cơm, được gọi là "cơm chan canh", hoặc dùng nước lạnh vào mùa hè, gọi là "cơm chan nước". Vì chưa có công nghệ hiện đại để giữ nhiệt hoặc làm lạnh, cơm để lâu thường bị khô và cứng, khó nuốt. Để làm cho cơm mềm và dễ ăn hơn, mọi người đã nghĩ ra cách đổ nước nóng vào cơm, trong khi mùa hè thường sử dụng nước lạnh để tạo cảm giác mát mẻ và dễ ăn hơn.
Điều đáng chú ý là trà vào thời đó vẫn là một thứ xa xỉ, cực kỳ đắt đỏ và hiếm có, chỉ có tầng lớp thượng lưu như quý tộc và nhà sư mới được sử dụng. Do đó, người bình thường thường chỉ ăn với nước nóng hoặc nước lạnh, chứ không phải cơm ngâm trà thực sự.
Thời kỳ Kamakura và Muromachi: Cách ăn cơm chan nước và cơm chan canh vẫn là phổ biến. Vì phương pháp này nhanh chóng và tiện lợi, nên nó cũng được tầng lớp samurai ưa chuộng. Có một điều rất thú vị là Ashikaga Yoshimasa - shogun thứ 8 của Mạc phủ Ashikaga ở Nhật Bản, nắm quyền từ năm 1449 đến 1473, và ông rất thích ăn cơm chan canh.
Thời kỳ Edo: Vào giữa thời kỳ này, Nagatani Souen, người được biết đến là người sáng lập ra sencha, đã phát minh ra một kỹ thuật gọi là Aosei Sencha Seihou vào năm 1738. Kỹ thuật này đã cải thiện đáng kể hương vị và chất lượng của trà.
Nhờ sự phổ biến của loại trà này, mọi người dần thay thế nước nóng hoặc nước lạnh bằng trà, từ đó hình thức cơm chan trà hiện đại bắt đầu xuất hiện. Vào cuối thời kỳ Edo, thậm chí đã có những cửa hàng chuyên bán cơm chan trà.
Vào thời điểm đó, những người hầu (thường là những người trẻ tuổi làm việc cho các thương gia) thường bận rộn và chỉ có thể ăn vội vàng. Cách ăn cơm chan trà tiện lợi và dễ ăn đã đáp ứng nhu cầu của họ. Theo cách này, cơm chan trà dần dần lan rộng từ một nhóm người cụ thể sang các gia đình bình dân và trở thành một phần trong chế độ ăn uống hàng ngày của người dân Nhật Bản.
Thời hiện đại: Năm 1952, Nagatanien đã giới thiệu sản phẩm mang tính đột phá mang tên "Ochazuke Nori", được phát minh bởi ông Yoshio Nagatani, hậu duệ thế hệ thứ mười của Nagatani Souen. Sản phẩm này kết hợp trà, rong biển khô và bánh gạo thành một gói nhỏ, và người dùng dễ dàng thưởng thức một bát cơm chan trà chỉ bằng cách đổ nước nóng lên cơm. Ý tưởng này nhanh chóng trở thành một hiện tượng, và cơm chan trà rong biển đã trở thành một loại thực phẩm quốc gia, được bán rộng rãi trên khắp nước Nhật.
Tại sao Chazuke lại phổ biến đến vậy?
Lý do khiến cơm chan trà được ưa chuộng ở Nhật Bản không chỉ vì nó dễ làm, nhanh chóng và tiện lợi, mà còn vì nó mang lại cảm giác ấm áp và gần gũi. Dù là một bát cơm thừa hay bữa tối muộn sau một ngày bận rộn, chỉ cần pha một ấm trà nóng hoặc canh nóng, thêm vài miếng rong biển, một ít mận ngâm hoặc cá hồi thái nhỏ, món ăn này có thể ngay lập tức trở thành một bữa ăn ấm lòng. Món ăn này không kích thích vị giác như mì ramen, cũng không phức tạp như ẩm thực kaiseki, nhưng lại được nhiều người yêu thích nhờ sự giản dị.
Theo một cuộc khảo sát do Asahi Shimbun thực hiện tại Nhật Bản, gần 80% trong số hơn 1.500 người được phỏng vấn cho biết họ có sở thích đặc biệt với cơm chan trà. Hầu hết mọi người đưa ra lý do yêu thích món ăn này: thứ nhất, nó đơn giản và có thể ăn ngay; thứ hai, nó ngon. Điều này cho thấy sự chấp nhận và yêu thích của mọi người dành cho cơm chan trà.
Ngoài ra, nhiều người Nhật đã quen với việc ăn cơm với trà từ khi còn nhỏ, vì vậy hương vị này gắn liền chặt chẽ với ký ức. Đặc biệt, khi bạn chán ăn, bị ốm hoặc cảm thấy chán nản, một bát cơm nóng hổi chan trà thường là cách tốt nhất để xoa dịu dạ dày và tâm hồn.
Từ bình dân đến cao cấp, cơm chan trà đã âm thầm hòa nhập vào mọi khía cạnh của văn hóa ẩm thực Nhật Bản, trở thành món ăn ngon hằng ngày giản dị nhưng bền bỉ theo thời gian. Mặc dù một bát cơm chan trà có vẻ đơn giản, nhưng nó thể hiện sự quan tâm của con người đối với thực phẩm và trí tuệ của cuộc sống.
Từ một biện pháp tạm thời để giải quyết vấn đề thức ăn thừa, cơm chan trà đã xuất hiện trong nhiều thực đơn ẩm thực khác nhau. Nó không chỉ đơn thuần là món ăn để lấp đầy dạ dày mà còn thể hiện thái độ ăn uống bình tĩnh, vừa phải và không thái quá.
Có lẽ chính việc tìm thấy sự thoải mái trong những điều bình dị này đã khiến cơm chan trà trở thành một hương vị khó quên đối với người Nhật. Và dù món ăn này không nổi bật, không bắt mắt nhưng luôn lặng lẽ chiếm vị trí trên bàn ăn, mang lại sự ấm áp và thoải mái khi bạn cần nhất.
