Từ Rio Grande do Sul đến Amazonas, từ những trang trại hiện đại quy mô lớn đến những mảnh đất nhỏ do gia đình quản lý, các trung tâm này âm thầm hỗ trợ hoạt động của "vựa lúa mì của thế giới".
Brazil có 211 triệu ha đất nông nghiệp, không chỉ là nước xuất khẩu cà phê, đường và nước cam lớn nhất thế giới mà còn là nước xuất khẩu đậu nành và thịt bò lớn thứ hai. Tuy nhiên, đằng sau những con số xuất khẩu ấn tượng này là những thách thức to lớn và những cơ hội chuyển đổi mà hệ thống dịch vụ nông nghiệp của nước này đang phải đối mặt.
Hiện trạng: Phạm vi phủ sóng đã bắt đầu hình thành, nhưng dịch vụ vẫn còn khác nhau.
Mạng lưới dịch vụ nông nghiệp của Brazil được phát triển chung bởi chính quyền liên bang, tiểu bang và thành phố, với sự tham gia của các tổ chức tư nhân và hợp tác xã. Hiện nay, có hơn 4.200 trung tâm dịch vụ nông nghiệp công lập tại 5.568 thành phố trên toàn quốc. Các trung tâm này cung cấp đa dạng các dịch vụ, từ khuyến nông kỹ thuật đến thông tin thị trường, từ kiểm soát dịch hại đến diễn giải các chính sách nông nghiệp.
Tại các bang nông nghiệp phát triển như Mato Grosso và Paraná, các trung tâm dịch vụ được trang bị đầy đủ và có đội ngũ kỹ thuật viên. Tuy nhiên, ở các vùng kém phát triển hơn ở phía bắc và đông bắc, phạm vi dịch vụ còn hạn chế đáng kể. Nhiều nông dân buộc phải nhờ đến sự hướng dẫn của kỹ thuật viên từ các công ty thuốc trừ sâu và hạt giống, dẫn đến dịch vụ thiếu tính trung lập và không toàn diện.
"Chúng tôi chỉ được gặp kỹ thuật viên nông nghiệp của chính phủ hai lần một năm, còn lại chúng tôi phải tự xoay xở", một nông dân nhỏ ở bang Pará phàn nàn. Tình trạng này không hiếm gặp ở miền bắc Brazil.
Vấn đề: Tình thế tiến thoái lưỡng nan giữa thiếu vốn và mất nhân tài
Thách thức cấp bách nhất mà các trung tâm dịch vụ nông nghiệp Brazil đang phải đối mặt là việc cắt giảm ngân sách. Trong năm năm qua, ngân sách của chính phủ liên bang dành cho khuyến nông đã giảm 28% theo giá trị thực tế, nhiều chính quyền tiểu bang đã cắt giảm ngân sách đối ứng tương ứng. Kết quả là, các trung tâm dịch vụ có trang thiết bị lạc hậu, đội ngũ nhân viên được đào tạo chưa đầy đủ và phạm vi dịch vụ hạn chế.
Vấn đề mất nhân tài còn nghiêm trọng hơn. Do mức lương không cạnh tranh, nhiều kỹ thuật viên nông nghiệp giàu kinh nghiệm đã chọn chuyển sang làm việc tại các doanh nghiệp nông nghiệp tư nhân. Thống kê cho thấy tỷ lệ luân chuyển lao động hàng năm của các cơ quan dịch vụ nông nghiệp công lập tại Brazil lên tới 15%, và số lượng nhân viên mới tuyển dụng không đủ đáp ứng nhu cầu.
"Tôi thích giúp đỡ những người nông dân, nhưng tôi cũng cần phải lo cho gia đình", một cựu kỹ thuật viên nông nghiệp nhà nước chia sẻ khi giải thích lý do chuyển sang làm việc trong khu vực tư nhân. Hiện anh đang làm việc cho một doanh nghiệp nông nghiệp đa quốc gia, với mức lương gấp ba lần trước đây.
Khoảng cách số là một vấn đề đáng kể khác. Mặc dù Brazil có tỷ lệ sử dụng điện thoại thông minh cao, nhiều trung tâm dịch vụ nông nghiệp vẫn chưa tận dụng hiệu quả các công cụ số để cung cấp dịch vụ. Ở khu vực nông thôn, 30% vẫn chưa có kết nối Internet ổn định, hạn chế việc mở rộng các dịch vụ số.
Thách thức: Áp lực kép từ biến đổi khí hậu và chuyển đổi thị trường
Nông nghiệp Brazil đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có về khí hậu. Năm ngoái, miền nam Brazil đã trải qua đợt hạn hán tồi tệ nhất trong 90 năm, trong khi miền trung Brazil lại hứng chịu đợt sương giá bất thường. Biến đổi khí hậu đang làm thay đổi các mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống, đòi hỏi các dịch vụ kỹ thuật nông nghiệp chính xác và kịp thời hơn.
“Lịch trồng trọt do tổ tiên chúng tôi truyền lại không còn phù hợp nữa, chúng tôi cần hướng dẫn mới, nhưng lời khuyên của trung tâm dịch vụ lại không kịp thời”, một người trồng cà phê ở bang Minas Gerais than thở.
Yêu cầu của thị trường quốc tế cũng đang ngày càng tăng. Các quy định mới nhất của EU về không phá rừng yêu cầu các sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu sang EU phải được chứng nhận có nguồn gốc từ đất không bị phá rừng, đặt ra những thách thức về tuân thủ cho nhiều nhà sản xuất Brazil. Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp có nhiệm vụ hỗ trợ các nhà sản xuất đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng phức tạp này.
Đồng thời, nhu cầu của người tiêu dùng đối với các sản phẩm bền vững và hữu cơ đang ngày càng tăng. Việc hỗ trợ nông dân truyền thống chuyển đổi sang các phương pháp sản xuất thân thiện với môi trường hơn đã trở thành một nhiệm vụ mới đối với các trung tâm dịch vụ nông nghiệp.
Cơ hội: Công nghệ số và đổi mới trong mô hình hợp tác
Thách thức cũng mang đến cơ hội. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ nông nghiệp số đã cung cấp những công cụ mới cho việc chuyển đổi dịch vụ nông nghiệp. Các công nghệ như nông nghiệp chính xác, giám sát vệ tinh, kiểm tra bằng máy bay không người lái và phân tích dữ liệu lớn đang thay đổi cách thức cung cấp dịch vụ nông nghiệp.
Một nhà sáng lập một công ty khởi nghiệp công nghệ nông nghiệp cho biết: "Sử dụng hình ảnh vệ tinh, chúng tôi có thể phát hiện các vấn đề về sâu bệnh trước hai tuần, điều này hiệu quả hơn gấp mười lần so với việc kiểm tra đất đai truyền thống."
Quan hệ đối tác công tư (PPP) mở ra những kênh tài trợ mới cho các dịch vụ nông nghiệp. Tại bang São Paulo, các trung tâm dịch vụ tích hợp được thành lập thông qua sự hợp tác giữa chính phủ và doanh nghiệp nông nghiệp đã cho thấy những kết quả đầy hứa hẹn. Doanh nghiệp cung cấp vốn và công nghệ, trong khi chính phủ cung cấp cơ sở vật chất và hỗ trợ chính sách, cho phép nông dân tiếp cận các dịch vụ chất lượng cao miễn phí hoặc chi phí thấp.
Sự hồi sinh của mô hình hợp tác xã cũng là một xu hướng đáng chú ý. Brazil có hơn 1.600 hợp tác xã nông nghiệp với hơn một triệu thành viên. Các hợp tác xã này không chỉ cung cấp dịch vụ mua sắm và bán hàng tập trung mà còn ngày càng trở thành một kênh quan trọng để thúc đẩy công nghệ nông nghiệp.
AgroPrecision là một công ty khởi nghiệp công nghệ thành công, đã phát triển một ứng dụng cung cấp tư vấn nông nghiệp tùy chỉnh cho nông dân sản xuất nhỏ. Ứng dụng đã tăng trưởng từ con số 0 lên 120.000 người dùng trong vòng hai năm. "Mục tiêu của chúng tôi là trao quyền cho ngay cả những người nông dân ở vùng sâu vùng xa nhất tiếp cận với tư vấn chuyên môn", CEO của công ty cho biết.
Xu hướng phát triển: trí tuệ, cá nhân hóa và tích hợp
Trong 5 năm tới, các dịch vụ nông nghiệp của Brazil sẽ thể hiện ba xu hướng chính:
Trí tuệ nhân tạo và Internet vạn vật (IoT) sẽ được tích hợp sâu vào các dịch vụ nông nghiệp. Các cảm biến thông minh có thể theo dõi độ ẩm đất và mức độ dinh dưỡng theo thời gian thực và các thuật toán có thể đưa ra khuyến nghị trồng trọt chính xác dựa trên dữ liệu thời tiết.
Lời khuyên chung chung sẽ dần được thay thế bằng các dịch vụ được thiết kế riêng cho từng trang trại hoặc thậm chí từng lô đất cụ thể. Bằng cách phân tích dữ liệu lịch sử thông qua công nghệ máy học, hệ thống sẽ có thể cung cấp cho mỗi nông dân những khuyến nghị phù hợp nhất với điều kiện của họ.
Dịch vụ nông nghiệp sẽ không còn giới hạn ở công nghệ sản xuất nữa mà sẽ mở rộng sang tài chính, thị trường và chứng nhận phát triển bền vững. Nông dân có thể tiếp cận dịch vụ từ toàn bộ chuỗi sản xuất đến bán hàng trên một nền tảng duy nhất.
Kế hoạch khả thi: Chiến lược bốn bước
Để thực hiện chuyển đổi và nâng cấp các trung tâm dịch vụ nông nghiệp, cần có kế hoạch cải cách có hệ thống:
Nâng cấp Cơ sở hạ tầng số: Việc thiết lập mạng lưới băng thông rộng phủ sóng khu vực nông thôn là ưu tiên hàng đầu. Chính phủ có thể cung cấp trợ cấp để khuyến khích các công ty viễn thông mở rộng vùng phủ sóng mạng lưới nông thôn. Đồng thời, trang bị cho các trung tâm dịch vụ nông nghiệp các thiết bị và phần mềm số cần thiết.
Đổi mới mô hình hợp tác công tư: Thiết lập cơ chế hợp tác công tư linh hoạt để thu hút doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp khởi nghiệp tham gia cung cấp dịch vụ nông nghiệp. Chính phủ có thể mua sắm dịch vụ thay vì tự mình làm tất cả.
Đào tạo và khuyến khích nhân sự: Đào tạo kỹ năng số cho các kỹ thuật viên nông nghiệp hiện tại và thiết kế hệ thống lương cạnh tranh hơn để thu hút và giữ chân nhân tài. Cân nhắc hợp tác với các trường đại học nông nghiệp để cung cấp chương trình đào tạo chuyên sâu cho các kỹ thuật viên nông nghiệp.
Mở rộng và tích hợp dịch vụ: Mở rộng dịch vụ nông nghiệp từ công nghệ sản xuất đơn giản đến tiếp thị, hỗ trợ tài chính và chứng nhận phát triển bền vững. Giúp nông dân không chỉ phát triển tốt mà còn bán hàng tốt, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.
Phần kết
Nông nghiệp Brazil đang đứng trước ngã ba đường. Là một trong những nhân tố then chốt đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu, việc hiện đại hóa và chuyển đổi nền nông nghiệp Brazil không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của đất nước mà còn đến sự ổn định của thị trường nông sản toàn cầu.
Các trung tâm dịch vụ nông nghiệp thoạt nhìn có vẻ như là những thành phần nhỏ trong một hệ thống lớn hơn, nhưng thực chất chúng là những mắt xích quan trọng kết nối truyền thống với tương lai và nông dân nhỏ với thị trường rộng lớn hơn. Thông qua chuyển đổi số, đổi mới mô hình và hỗ trợ chính sách, những cửa sổ dịch vụ rải rác trên khắp các cánh đồng này có tiềm năng trở thành chất xúc tác cho sự chuyển đổi trong nền nông nghiệp Brazil.
Khi đổi mới công nghệ kết hợp với kiến thức nông nghiệp truyền thống, và khi chính phủ, doanh nghiệp và nông dân cùng chung tay, nền nông nghiệp Brazil không chỉ có thể nuôi sống nhiều người hơn mà còn đạt được mục tiêu này một cách bền vững hơn. Đằng sau khung cửa sổ nhỏ bé này, những cánh đồng rộng lớn đang chờ đợi một sự chuyển mình thầm lặng.
