Ong mật hoang dã, từng được ca ngợi vì giá trị nông nghiệp hiện đang đe dọa các hệ sinh thái bản địa ở Nam California bằng cách độc chiếm nguồn phấn hoa và lấn át các loài thụ phấn bản địa. Một nghiên cứu mới cho thấy chúng có thể lấy đi tới 80% phấn hoa chỉ trong ngày đầu tiên hoa nở, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn thức ăn của hơn 700 loài ong bản địa. Mặc dù mang lại lợi ích cho nông nghiệp, loài ong xâm lấn này lại chiếm ưu thế gần như toàn bộ sinh khối ong trong khu vực và thậm chí còn tạo ra những cây non kém chất lượng khi thụ phấn cho cây bản địa. Những phát hiện này thúc giục các nhà bảo tồn xem xét lại các hoạt động nuôi ong, đặc biệt là gần các quần thể ong đang bị đe dọa và các khu bảo tồn thiên nhiên.
Phần lớn các loài thực vật trên Trái đất, bao gồm cả cây trồng, đều phụ thuộc vào các loài động vật thụ phấn để sinh sản. Ong mật và các loài côn trùng thụ phấn khác hàng năm đóng góp hàng tỷ đô la cho nền kinh tế Hoa Kỳ và tạo ra gần một phần ba lượng thực phẩm trên bàn ăn của chúng ta. Ngành nông nghiệp hiện đại của thế giới phụ thuộc vào ong mật đến mức con người đã đưa chúng vào khắp nơi trên thế giới, và trong nhiều trường hợp, chúng đã thoát khỏi sự quản lý của con người và trở nên nổi bật trong các hệ sinh thái tự nhiên như những quần thể hoang dã, không phải bản địa. Và, giống như bất kỳ sinh vật không phải bản địa nào khác, ong mật hoang dã có thể làm xáo trộn các hệ sinh thái bản địa khi số lượng của chúng quá đông.
Ong mật hoang dã đã sinh sôi nảy nở mạnh mẽ ở Nam California, cùng với phần còn lại của Tây Nam Hoa Kỳ. Một nghiên cứu mới của các nhà sinh vật học Dillon Travis, Joshua Kohn, David Holway và Keng-Lou James Hung tại Đại học California đang kêu gọi sự chú ý đến mối đe dọa do ong mật không phải bản địa gây ra đối với sự đa dạng sinh học của San Diego và khu vực Nam California. Các nhà nghiên cứu này trước đây ước tính rằng ong mật chiếm tới 90% tổng số ong hút mật hoa của nhiều loài thực vật bản địa trong khu vực.
Nghiên cứu mới, được công bố trên tạp chí Insect Conservation and Diversity ước tính tác động mà ong mật có thể gây ra đối với quần thể ong bản địa tại điểm nóng toàn cầu quan trọng này về đa dạng sinh học thụ phấn bản địa. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng ong mật hút khoảng 80% phấn hoa trong ngày đầu tiên hoa nở. Phát hiện này rất quan trọng vì tất cả các loài ong trong khu vực và đại đa số các loài ong trên toàn thế giới đều sử dụng phấn hoa để nuôi con. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng lượng phấn hoa mà ong mật loại bỏ hàng ngày từ chỉ một hecta (2,5 mẫu Anh) thảm thực vật bản địa là đủ để cung cấp thức ăn cho hàng nghìn con ong bản địa mỗi ngày trong thời kỳ nở hoa cao điểm của cây bụi bản địa.
Do ong mật lớn hơn hầu hết các loài ong bản địa ở Nam California, nghiên cứu mới tính toán rằng ong mật hiện chiếm 98% tổng sinh khối ong trong hệ sinh thái này. Nếu phấn hoa và mật hoa được sử dụng để tạo ra sinh khối ong mật được chuyển đổi sang ong bản địa, quần thể ong bản địa dự kiến sẽ lớn hơn khoảng 50 lần so với hiện tại.
Một vấn đề đáng lo ngại khác, một nghiên cứu được công bố vào năm 2023 bởi Travis và Kohn cho thấy cây được thụ phấn bởi ong mật tạo ra cây non chất lượng thấp hơn so với cây non từ các loài thụ phấn bản địa.
Mặc dù loài ong nói chung đang bị đe dọa bởi mất môi trường sống, biến đổi khí hậu và ô nhiễm hóa chất, các nhà nghiên cứu cho rằng mức độ khai thác phấn hoa ong mật như vậy chưa được ghi nhận đầy đủ, và có thể gây ra thêm một mối đe dọa quan trọng đối với quần thể ong bản địa ở những nơi ong mật đã phát triển mạnh. Mặc dù số lượng đàn ong mật được quản lý đang tăng lên trên toàn thế giới nhờ ngành công nghiệp nuôi ong thương mại, nhưng nhiều loài thụ phấn bản địa đang suy giảm. "Mối quan tâm của công chúng đối với ong mật thường không xem xét đến những tác động tiêu cực tiềm tàng của chúng đối với các loài thụ phấn bản địa", các tác giả lưu ý trong báo cáo của họ.
"Ong mật cực kỳ hiệu quả trong việc khai thác các nguồn tài nguyên như phấn hoa và mật hoa. Không giống như phần lớn các loài ong bản địa trong khu vực, ong mật có thể giao tiếp với bạn cùng tổ về vị trí của các loài cây có lợi và nhanh chóng loại bỏ hầu hết phấn hoa, thường là vào sáng sớm trước khi ong bản địa bắt đầu tìm kiếm thức ăn" - Tiến sĩ Travis, tại Đại học California, San Diego cho biết.
Nghiên cứu mới đã sử dụng các thí nghiệm loại bỏ phấn hoa để ước tính lượng phấn hoa được ong mật lấy ra bằng cách sử dụng ba loại cây bản địa phổ biến (cây xô thơm đen, cây xô thơm trắng và cây phacelia xa - còn được gọi là cỏ bọ cạp xa) làm nguồn phấn hoa mục tiêu. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng chỉ cần hai lần ong mật ghé thăm đã loại bỏ hơn 60% lượng phấn hoa có sẵn từ hoa của cả ba loài. Tốc độ khai thác phấn hoa khổng lồ như vậy khiến nguồn phấn hoa cho hơn 700 loài ong bản địa trong khu vực trở nên khan hiếm.
"Phát hiện đáng ngạc nhiên nhất là số lượng cực kỳ nhỏ các cá thể ong bản địa được quan sát có kích thước bằng hoặc lớn hơn ong mật. Đặc biệt hiếm là ong vò vẽ, chỉ chiếm 0,1% tổng số loài ong mà chúng tôi quan sát được".
Với nghiên cứu mới làm sáng tỏ sự mất cân bằng nghiêm trọng giữa ong mật và ong bản địa ở San Diego và Nam California, các nhà nghiên cứu cho rằng việc tiêu thụ tài nguyên của ong mật cần được chú ý nhiều hơn vì đây có thể là một yếu tố tiềm ẩn gây ra sự suy giảm loài thụ phấn. Một bước để giải quyết tình trạng này có thể là tăng cường hướng dẫn về việc liệu những người nuôi ong theo hợp đồng quy mô lớn có được phép nuôi tổ ong trên đất công sau khi cây trồng ra hoa hay không và ở đâu, nhằm hạn chế khả năng ong mật cạnh tranh với các loài bản địa để giành lấy các nguồn tài nguyên khan hiếm do thảm thực vật bản địa cung cấp.
"Ở những khu vực có các loài ong đang bị đe dọa, các nhà quản lý khu bảo tồn thiên nhiên cũng có thể cân nhắc việc di dời hoặc di dời có hệ thống các đàn ong mật không phải bản địa để tạo cơ hội cho ong hoang dã có cơ hội chiến đấu", ông Hung cho biết.
