CHÂU Á: NGUỒN GỐC VÀ SỰ KẾ THỪA CỦA VĂN HÓA TRÀ
Trà là một trong những thức uống phổ biến nhất thế giới, chỉ đứng sau nước về mức tiêu thụ. Gần 6 triệu tấn trà được tiêu thụ hàng năm và hơn 2 tỷ tách trà được uống mỗi ngày. Từ các nghi lễ trà đạo Đông Á đến truyền thống trà chiều phương Tây, từ trà bạc hà ở Bắc Phi đến trà mate ở Nam Mỹ, văn hóa trà thể hiện sự đa dạng phong phú của các vùng miền.
Trung Quốc – Cái nôi của văn hóa trà
Trung Quốc, được xem là "cái nôi" của văn hóa trà. Nói đến nghệ thuật thưởng trà của Trung Hoa là nói tới sự kết hợp hài hòa nhiều yếu tố như: nghi thức, thiền, y học và triết học. Ở đây, trà không chỉ đơn thuần là một thức uống mà còn là một phần quan trọng trong nghi thức tiếp khách. Trung Quốc tự hào có giống trà đa dạng nhất, với sáu loại chính: trà xanh, trà hồng, trà ô long, trà trắng, trà vàng và trà đen.
Trà Kung Fu (trà công phu), phổ biến tại vùng Triều Sán (Quảng Đông) và Mân Nam (Phúc Kiến), chú trọng vào kỹ thuật pha trà và nghi thức thưởng trà. Trà Zhong với cách uống trà độc đáo ở Tứ Xuyên và Trùng Khánh, sử dụng bát có nắp đậy để pha trà. Ngoài ra, mỗi dân tộc cũng có những phong cách uống trà riêng, như trà ba món của người Bạch, trà cuốn rau của người Miêu và trà chua của người Bố Lãng, tạo nên sự phong phú và đa dạng trong văn hóa trà của Trung Quốc.
Nhật Bản - Đỉnh cao của nghệ thuật trà
Nghệ thuật trà Nhật Bản kế thừa phong cách uống trà của Trung Quốc trong thời kỳ Đường và Tống, sau đó phát triển thành hai hình thức đặc sắc: trà matcha và trà sencha. Nhật Bản nhấn mạnh tinh thần "hòa, kính, thanh, tĩnh" trong trà đạo, nâng việc uống trà thành một nghệ thuật rèn luyện thân tâm.
Trà Matcha sử dụng bột trà matcha được xay từ lá trà bằng cối đá. Phương pháp pha trà này đòi hỏi sự chú tâm và mang tính nghi thức rất lớn, thường được thực hiện trong các buổi lễ trà; còn trà Sencha với phương pháp pha trà lá, đơn giản hơn so với trà matcha
Ấn Độ – Đại diện của văn hóa trà đường phố
Là quốc gia sản xuất trà đen lớn nhất thế giới, trà Masala Chai của Ấn Độ là biểu tượng tiêu biểu cho văn hóa trà của đất nước này. Loại trà đen này được pha với sữa, đường và nhiều loại gia vị khác nhau, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống thường nhật của người Ấn Độ. Tại Ấn Độ, quán trà đường phố có mặt ở mọi ngóc ngách của thành phố, những quán trà này là nơi mọi người tới để giao lưu và trao đổi thông tin. Không có công thức cố định nào cho trà Masala; mỗi hộ gia đình và quán trà đều có cách pha chế gia vị độc đáo riêng.
Đông Nam Á - Phong cách thưởng thức trà độc đáo
Tại Thái Lan, trà sữa Thái nổi bật với màu sắc tươi sáng và hương vị trà đậm đà, thường được pha với sữa đặc và đá. Ngoài ra, ở miền Bắc, người dân còn có thói quen ngâm trà và sử dụng lá trà như một loại thực phẩm. Điều này không chỉ thể hiện sự sáng tạo trong văn hóa trà Thái mà còn phản ánh cách thưởng thức trà trong đời sống hàng ngày của người dân.
Tại Malaysia, trà sữa Teh Tarik (hay còn gọi là "trà kéo") là một thức uống truyền thống hấp dẫn, nổi bật với hương vị đặc trưng và cách pha chế độc đáo. Các nghệ nhân khéo léo rót trà từ ly này sang ly khác, với khoảng cách lên tới 1 mét, để tạo ra một ly trà sữa Teh Tarik ngon, với nhiều bọt nổi trên miệng ly.
Trong khi đó, Việt Nam được biết đến với sản lượng trà lớn, chủ yếu là trà xanh. Nhiều năm gần đây, Việt Nam cũng đã sản xuất trà đen. Nét đặc sắc của trà Việt là sự dung dị, gần gũi nhưng không kém phần tinh tế, sâu sắc. Thay vì nghi thức cầu kỳ, trà Việt dung hòa giữa thiên nhiên, con người và triết lý sống hướng nội, với sự chú trọng vào chất lượng nước, ấm, trà và không gian thưởng trà mộc mạc. Ngoài ra, văn hóa trà còn thể hiện lòng hiếu khách, sự tôn trọng và ước mong gắn kết.
CHÂU ÂU – SỰ CẢI CÁCH VÀ ĐỔI MỚI TRONG VĂN HÓA TRÀ
Nước Anh – Nơi khai sinh văn hóa trà chiều
Vương quốc Anh đã phát triển việc uống trà thành một nét ẩm thực độc đáo, với trà chiều trở thành biểu tượng của văn hóa Anh. Trung bình, mỗi người Anh tiêu thụ khoảng 1,9 kg trà mỗi năm, biến đất nước này thành một trong những quốc gia nhập khẩu trà lớn nhất thế giới.
Ngoài ra, trà bữa sáng kiểu Anh sẽ dùng tới trà đen hảo hạng. Một loại trà nổi tiếng khác là trà Earl Grey được chế biến với hương thơm từ tinh dầu cam bergamot, mang hương vị độc đáo và hấp dẫn.
Nga – Đại diện của "văn hóa samovar"
Trà là một phần quan trọng trong văn hóa ẩm thực Nga. Tại Nga, trà được pha trong một loại ấm gọi là samovar, thường được làm từ đồng, niken, hoặc thậm chí được chế tác từ vàng, bạc quý giá. Trước đây, ấm samovar có một ống rỗng chạy dọc theo thân để đun nóng bằng than và củi. Ngày nay, mặc dù ấm samovar vẫn giữ được vẻ ngoài truyền thống bắt mắt, nhưng bên trong đã được cải tiến với bộ phận làm nóng bằng điện tiện lợi hơn.
Một ấm nhỏ hơn gọi là zavarnik được đặt trên cùng ấm samovar để ủ trà rất đậm, trong khi ấm samovar chỉ chứa nước nóng. Khi thưởng thức trà, người ta sẽ lấy một lượng trà nhỏ từ zavarnik vào chén, sau đó thêm nước nóng từ ấm samovar. Chén trà kiểu Nga thường được đặt trên đĩa trà bằng kim loại, với hoa văn rất đẹp, tạo nên một trải nghiệm thưởng trà vừa tinh tế vừa độc đáo.
Đức - Thưởng thức trà và chăm sóc sức khỏe
Người Đức chú trọng việc thưởng thức trà với chăm sóc sức khỏe. Đức là quốc gia tiêu thụ trà thảo mộc và trà trái cây lớn, với một hệ thống ngành công nghiệp trà dược liệu phát triển hoàn chỉnh. Liệu pháp trà thảo mộc được sử dụng thông qua việc uống các loại trà khác nhau tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe. Ngoài ra còn có trà hoa quả - một loại đồ uống không chứa trà, được làm từ nhiều loại cánh hoa và trái cây khô. Sự kết hợp này không chỉ thể hiện niềm đam mê trà của người Đức mà còn phản ánh quan niệm về sức khỏe và sự cân bằng trong cuộc sống hàng ngày.
TRUNG ĐÔNG VÀ CHÂU PHI – THÂN THIỆN, NỒNG NHIỆT
Thổ Nhĩ Kỳ - Pha trà bằng hai ấm
Thổ Nhĩ Kỳ có mức tiêu thụ trà bình quân đầu người đứng trong top đầu thế giới (hơn 3 kg/người/năm). Văn hóa trà nơi đây nổi bật với phương pháp pha trà bằng hai ấm, trong đó ấm trên được dùng để pha trà đặc, còn ấm dưới dùng để đun nước sôi. Ngoài ra, trà thường được thưởng thức trong những chiếc cốc thủy tinh có thân thon và trong suốt, giúp người uống có thể ngắm nhìn màu sắc của trà. Trà đỏ ngọt, thường được thêm nhiều đường, tạo ra màu sắc đỏ đậm hấp dẫn, là một phần không thể thiếu trong trải nghiệm trà của người Thổ Nhĩ Kỳ.
Ma-rốc – Ba tách trà: sự sống, tình yêu và cái chết
Trà bạc hà Ma-rốc là biểu tượng của văn hóa nơi đây, với quy trình pha chế phức tạp và nghi thức tiếp khách đặc trưng. Uống trà ở Ma-rốc không chỉ là một hoạt động xã hội quan trọng mà còn thể hiện lòng hiếu khách nồng nhiệt của chủ nhà.
Phong tục đặc biệt của người Ma-rốc rất độc đáo, trong đó chủ nhà thường rót ba tách trà cho khách, tượng trưng cho sự sống, tình yêu và cái chết. Bên cạnh đó, họ cũng sử dụng phương pháp phun nước áp suất cao, đổ nước sôi vào tách trà từ trên cao để tạo bọt, làm tăng hương vị cho trà.
Kenya - Người khổng lồ về trà của châu Phi
Là quốc gia sản xuất trà lớn thứ ba thế giới với sản lượng khoảng 500.000 đến 600.000 tấn trà mỗi năm, phần lớn dành cho xuất khẩu sang Anh, Pakistan, Ai Cập và các nước Trung Đông. Trà Kenya nổi bật với màu sắc đậm, hương thơm mạnh và giá cả cạnh tranh. Với khí hậu núi cao và lượng mưa ổn định quanh năm, Kenya đặc biệt thích hợp để trồng trà đen chất lượng. Kenya đang bắt đầu phát triển các dòng sản phẩm cao cấp và hữu cơ để cạnh tranh ở phân khúc cao hơn.
CHÂU MỸ: SỰ GIAO THOA CỦA NHIỀU NỀN VĂN HÓA ĐA DẠNG
Hoa Kỳ – Vương quốc của trà đá và trà hòa tan
Hoa Kỳ là quốc gia tiêu thụ trà đá lớn nhất thế giới. Hướng tới tính hiệu quả và sự tiện dụng, người Mỹ đã phát triển trà hòa tan và đồ uống trà đóng chai. Trà đá chiếm khoảng 85% lượng trà tiêu thụ ở Hoa Kỳ. Trà túi lọc, với cách pha chế tiện lợi và nhanh chóng đang chiếm lĩnh thị trường. Đặc biệt, các tiểu bang miền Nam ưa chuộng trà đá có đường, tạo nên một phong cách thưởng thức trà độc đáo trong văn hóa ẩm thực.
Argentina – Văn hóa chia sẻ mate
Mate ở Argentina không phải là trà theo nghĩa truyền thống, mà là một loại đồ uống được làm từ lá cây mate, mang đậm nét văn hóa chia sẻ. Một trong những phong tục đặc trưng là việc nhiều người cùng sử dụng một chiếc ống hút để uống, thể hiện sự gần gũi và gắn kết giữa mọi người. Đồ dùng để uống mate thường là những chiếc bình hình quả bầu và ống hút kim loại. Mate còn được biết đến với nhiều lợi ích cho sức khỏe, được gọi là "thảo dược ma thuật".
CHÂU ĐẠI DƯƠNG: TRUYỀN THỐNG TRÀ CỦA CÁC NỀN VĂN HÓA NHẬP CƯ
Úc và New Zealand
Úc và New Zealand kế thừa truyền thống văn hóa trà của Anh nhưng cũng đã hình thành những nét đặc trưng riêng. Người New Zealand từng có mức tiêu thụ trà bình quân đứng thứ ba thế giới, và văn hóa trà đã ăn sâu vào đời sống hàng ngày. Người Úc cũng có thói quen uống trà vào buổi sáng và khi đi cắm trại. Trà Billy hương vị độc đáo là một trong những loại thức uống được ưa chuộng nhiều nhất tại xứ sở Kangaroo.
Tại New Zealand, người dân có thói quen uống trà vào buổi sáng và buổi chiều, với thời gian cố định cho mỗi bữa trà, điều này đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống hàng ngày. Đặc biệt, từ "trà" ở đây còn được dùng để chỉ bữa tối, cho thấy sự quan trọng của trà trong văn hóa địa phương.
THAY LỜI KẾT
Văn hóa trà toàn cầu được đặc trưng bởi sự đa dạng và tính địa phương hóa. Mỗi vùng miền phát triển những phương pháp chế biến và nghi thức thưởng trà riêng tùy thuộc vào môi trường tự nhiên, lịch sử, văn hóa và phong tục xã hội của mình. Sự đa dạng này phản ánh rõ nét tính bao trùm và khả năng thích nghi của văn hóa trà.
Khi toàn cầu hóa diễn ra nhanh chóng, các nền văn hóa trà khác nhau đang có sự ảnh hưởng và giao thoa với nhau. Ví dụ, trà thảo mộc của phương Tây đang dần xâm nhập vào thị trường phương Đông, trong khi trà "trà công phu" và văn hóa trà đạo của phương Đông cũng ngày càng phổ biến ở phương Tây. Sự giao lưu này đã mang lại sức sống mới cho sự phát triển của văn hóa trà toàn cầu, giúp thức uống cổ xưa này tiếp tục lan tỏa khắp nơi.
Trà sẽ vẫn là cầu nối văn hóa, kết nối các nền văn hóa và quốc tịch khác nhau, đồng thời thúc đẩy sự hiểu biết và tình bạn giữa con người. Như câu tục ngữ Pakistan đã nói: "Với tách trà đầu tiên, bạn là người lạ; với tách thứ hai, bạn là khách; với tách thứ ba, bạn là gia đình". Vẻ đẹp của trà nằm ở sự kết nối cảm xúc vượt qua ranh giới quốc gia.
