Được phát triển qua ba thập kỷ tại Đại học Hebrew ở Jerusalem, với sự hỗ trợ của Bộ Nông nghiệp Israel, các giống khoai tây chịu nhiệt này hiện đang được trồng thương mại tại các môi trường sa mạc ở Israel, Jordan, Ai Cập và Ả Rập Xê Út. Sáng kiến này là một giải pháp quan trọng đối với hai mối đe dọa: biến đổi khí hậu và sự suy giảm diện tích đất canh tác có thể tưới tiêu.
Các thử nghiệm thực địa tại Sa mạc Negev của Israel - nơi mà nhiệt độ ban ngày thường vượt quá 35°C - cho thấy sản lượng ổn định từ 25 - 30 tấn/ha, chỉ sử dụng 70% lượng nước cần thiết cho các giống khoai tây truyền thống. Hiệu suất này không chỉ tương đương với sản lượng ở các vùng ôn đới mà còn giảm thiểu đáng kể lượng nước tưới, làm cho các giống này trở nên hấp dẫn đối với nông dân ở các khu vực thiếu nước trầm trọng.
“Các giống khoai tây này được lai tạo bằng phương pháp truyền thống, chọn lọc cho những đặc tính quan trọng như khả năng chịu nhiệt, ổn định năng suất và kháng bệnh,” Tiến sĩ Levy giải thích. “Bằng cách lai ghép khoai tây hoang dã chịu nhiệt từ Mexico và Andes với các giống thương mại, chúng tôi đã tạo ra sản phẩm giữ lại những đặc tính thân thiện với người tiêu dùng - hương vị, kết cấu, giá trị dinh dưỡng - trong khi mở rộng đáng kể môi trường trồng khoai tây.”
Chương trình lai tạo đã kết hợp 31 alen có lợi từ nguồn gen hoang dã, không chỉ mang lại khả năng chịu nhiệt và hạn hán mà còn kháng bệnh late blight (Phytophthora infestans, tàn rụi muộn), một mối quan tâm lớn ở các vùng khí hậu ấm. Các giống này không phải GMO và phù hợp với thị trường có các quy định nghiêm ngặt về thực phẩm biến đổi gen.
Việc áp dụng thương mại trong khu vực đã bắt đầu. Tại Israel, hơn 500 héc-ta đã được thiết lập từ năm 2023, như một phần của các chương trình nông nghiệp bền vững được chính phủ hỗ trợ. Ở Jordan, 200 héc-ta đã được trồng, tạo việc làm cho hơn 1.500 công nhân nông thôn và tăng thu nhập 20% cho những người áp dụng sớm nhờ năng suất cải thiện và giảm chi phí nước.
Hệ thống tưới nhỏ giọt, một phương pháp đã được áp dụng trong nông nghiệp sa mạc của Israel, đóng vai trò quan trọng trong thành công của các giống khoai tây mới này. Những thửa ruộng được trang bị hệ thống này cho thấy hiệu quả sử dụng nước tối ưu, đây là một lợi thế thiết yếu trong các loại đất cát có khả năng giữ nước thấp. Chu kỳ sinh trưởng của giống khoai tây dao động từ 90 đến 110 ngày, rất phù hợp với lịch trồng trọt mùa ấm ở nhiều khu vực tại Trung Đông và Bắc Phi.
“Khoai tây là một trong những cây lương thực giàu dinh dưỡng nhất thế giới,” Tiến sĩ Levy nói. “Với 2g protein, 17mg vitamin C và 400mg kali trên 100g, các giống mới này có thể đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng ở những cộng đồng thiếu thực phẩm trong các vùng khô cằn.”
Ngoài việc triển khai trong khu vực, dự án này còn là một phần của nỗ lực quốc tế lớn hơn nhằm phát triển các cây trồng chịu khí hậu. Các hợp tác với Trung tâm Khoai tây Quốc tế tại Peru và các trung tâm nghiên cứu ở Chile đã tạo điều kiện cho việc trao đổi kiến thức và chuyển giao công nghệ. Một phương pháp đánh giá stress cải tiến, do nhóm của Levy phát triển - dựa trên các chỉ số nhiệt và mô hình sinh khối - cũng đã được áp dụng ở nước ngoài để thúc đẩy các chương trình lai tạo ở những vùng chịu ảnh hưởng của khí hậu khác.
Với sản lượng khoai tây toàn cầu đang đối mặt với rủi ro do nhiệt độ tăng cao, FAO cảnh báo rằng sản lượng có thể giảm tới 10% vào năm 2050 nếu không áp dụng rộng rãi các chiến lược thích ứng với khí hậu. Thành công của Israel hiện đang được theo dõi chặt chẽ bởi các tổ chức nghiên cứu nông nghiệp và các nhà hoạch định chính sách, như một mô hình có thể mở rộng cho các vùng khô cằn khác, từ khu vực Sahara đến Trung Á.
